Historia

5 kwietnia

Ostatnia aktualizacja: 05.04.2011 00:00
Zmarł Franciszek Kleeberg - ostatni dowódca kampanii wrześniowej.
Audio
  • Wspomnienia o gen. Franciszku Kleebergu i bitwie pod Kockiem (5.10.1939 r.). Wspominają: gen. Stanisław Maczek, płk. Mikołaj Łapicki, płk. Teodor Zaniewski, płk. Edward Boniecki, mjr Jerzy Mielżyński, rtm. Zbigniew Rymarzewski, chor. Eugeniusz Pfeiffer.

1242 - Doszło do bitwy na zamarzniętym Jeziorze Pejpus (Czudzkie) między Zakonem Kawalerów Mieczowych a wojskami księcia nowogrodzkiego Aleksandra Newskiego. Bitwa powstrzymała ekspansję zakonu na ziemie ruskie.
1588 - Urodził się Thomas Hobbes, angielski filozof i myśliciel. Za główny motyw postępowania uznawał egoizm. Autor prac: „Lewiatan”, "De cive", "De corpore". (zm. 04.12.1679)
1614 - W osadzie Jamestown, w Wirginii, odbył się ślub indiańskiej księżniczki Pocahontas i angielskiego kolonisty Johna Rolfe’a. Przed ślubem Pocahontas została ochrzczona i otrzymała chrześcijańskie imię Rebeka. Dwa lata później para popłynęła do Anglii, gdzie przyszedł na świat ich syn. Wkrótce po narodzinach potomka, Pocahontas umarła na ospę, zaś syn, gdy dorósł, powrócił z Anglii do Wirginii, to jest do ziem ojczystych swojej matki.   
1622 - Urodził się Vincenzo Viviani, włoski fizyk, współkonstruktor barometru rtęciowego, udowodnił istnienie ciśnienia atmosferycznego, skonstruował zegar wahadłowy. (zm. 1703)
1689 - Urodził się Gabriel Piotr Baudouin, organizator opieki nad porzuconymi dziećmi, ksiądz misjonarz, profesor i teolog. Urodzony we Francji, od 1717 roku mieszkał w Warszawie. W sąsiedztwie Kościoła Świętego Krzyża zbudował pierwszy zakład wychowawczy. W 1736 roku założył Dom Podrzutków. Za pomoc udzielaną warszawskiej biedocie uzyskał miano "wielkiego jałmużnika". (zm. 10.02.1768)
1722 - Holenderski podróżnik Jacob Roggeveen odkrył Wyspę Wielkanocną.
1794 - Został stracony Georges Jacques Danton, jeden z przywódców Wielkiej Rewolucji Francuskiej, adwokat, znakomity mówca, członek Konwentu Narodowego, od 1790 roku członek Komuny Paryskiej, od 1791 administrator departamentu paryskiego, a od grudnia 1791 roku zastępca prokuratora Komuny Paryskiej. Został oskarżony o spisek przeciw rządowi oraz zdradę kraju i zgilotynowany. (ur. 26.10.1759)
1794 - Został stracony Camille Desmoulins, francuski polityk i publicysta okresu rewolucji 1789 -1799, członek klubu kordelierów i Konwentu, sekretarz Dantona. Od 1793 roku występował przeciwko terrorowi jakobinów, postulował zawarcie pokoju z Austrią i ogłoszenie amnestii powszechnej. Jego program został uznany za nierealny i szkodzący rewolucji. Podobnie jak Danton został zgilotynowany. (ur. 02.03.1760)
1827 - Urodził się Joseph Lister, angielski lekarz, chirurg, twórca metody antyseptycznej w chirurgii. Jako pierwszy nakazał używanie podczas operacji gumowych rękawiczek, białych fartuchów i sterylnie umytych narzędzi chirurgicznych. Był autorem wielu metod operacyjnych. Wynalazł katgut. (zm. 10.02.1912)
1871 - Urodził się Stanisław Grabski, polityk i ekonomista, poseł na Sejm Ustawodawczy oraz I kadencji w II RP, profesor Uniwersytetu Lwowskiego i Jagiellońskiego, jego najważniejsze prace to „Ekonomia społeczna” i „Na nowej drodze dziejowej”, brat Władysława Grabskiego, premiera i reformatora polskiej waluty. (zm. 06.05.1949)
1884 - Urodził się Wincenty Ogrodziński, historyk literatury, badacz piśmiennictwa śląskiego, autor między innymi prac „Dzieje piśmiennictwa śląskiego”, „Ziemia odnalezionych przeznaczeń”. (zm. 20.12.1945)  
1900 - Urodził się Spencer Tracy, amerykański aktor, wystąpił w ponad 70. filmach, stworzył również wiele kreacji na deskach teatrów Broadwayu. Grał w obrazach: „Potęga i chwała”, „Żebro Adama”, „Życie ulicy”, „Kobieta roku”. Za role w filmach „Captains Courageous” i „Miasto chłopców” otrzymał Oscara w 1937 i 1938 roku. Zmarł 10 czerwca 1967 roku.
1908 - Urodził się Herbert von Karajan, austriacki dyrygent światowej sławy. Kierował między innymi Orkiestrą  Filharmonii Berlińskiej, Filharmonii Wiedeńskiej i Operą  Wiedeńską. Zmarł 16 lipca 1989 roku.  
1908 - Urodziła się Betty Davis, amerykańska aktorka, uznawana za jedną z największych aktorek wszech czasów, grała w filmach: „Co się zdarzyło Baby Jane”, „Sierpniowe wieloryby”, „Jezebel”, „W niewoli uczuć”. Była pierwszą kobietą, której powierzono stanowisko przewodniczącej Amerykańskiej Akademii Filmowej. (zm. 06.10.1989)  
1909 - Urodził się Albert Broccoli, włosko-amerykański producent filmowy, współtwórca serii filmów o agencie Bondzie: „Pozdrowienia z Moskwy”, „Dr No”, „Goldfinger”, „Żyje się tylko dwa razy”, „Diamenty są wieczne”, „Człowiek ze złotym pistoletem”, „Szpieg, który mnie kochał”. (zm. 27 06.1996)
1916 - Urodził się Gregory Peck, amerykański aktor filmowy, występował w doskonałych obrazach - „Biały kanion” i „Rzymskie wakacje”. W 1967 współzałożyciel Amerykańskiego Instytutu Filmowego, uhonorowany licznymi nagrodami, w tym Złotym Niedźwiedziem na MFF w Berlinie w 1993 za całokształt twórczości. Napisał książkę "An Actor's Life". (zm.  12.06.2003)
1917 - Urodził się Robert Bloch, amerykański pisarz i scenarzysta filmowy, autor powieści "Psychoza" oraz licznych opowiadań traktujących o przemocy w społeczeństwie. (zm. 23.09.1994)
1920 - Urodził się Artur Hailey, kanadyjski pisarz, autor powieści: „Port lotniczy”, „Ostateczna diagnoza”, „Auto-gang”, „Bankierzy”. Zmarł  24 listopada 2004 roku.
1929 - Urodził się Ivar Giaever, amerykański fizyk pochodzenia norweskiego. Doświadczalnie stwierdził występowanie zjawiska tunelowego w nadprzewodnikach. W 1973 roku otrzymał nagrodę Nobla wdziedzinie fizyki.  
1931 - Urodziła się Tamara Grigorjewna Miansarowa, piosenkarka rosyjska, wykonawczyni popularnego przed laty utworu „Zawsze niech będzie słońce”. Największy sukces artystka odniosła w 1963 roku na Festiwalu Piosenki w Sopocie za wykonanie piosenki „Zawsze niech będzie słońce”, w latach 70. i 80. popadła w niełaskę władz, zniknęła z ekranów telewizyjnych i z radia, obecnie pracuje jako wykładowczyni śpiewu.
1934 - Urodził się Bohdan Poręba, reżyser filmowy i telewizyjny, przed 1989 rokiem działacz PZPR, polityk narodowy, współzałożyciel i ideolog Zjednoczenia Patriotycznego „Grunwald”, twórca filmów: „Grunwald”, „Hubal”, „Polonia Restituta”, „Daleka jest droga”, „Gdzie woda czysta i trawa zielona”.
1935 - Zmarł Emil Młynarski, dyrygent, kompozytor i pedagog. Jego kompozycje są utrzymane w stylu neoromantycznym i obejmują między innymi symfonię F-dur "Polonia", opery "Ligia" i "Noc letnia" oraz 2 koncerty skrzypcowe. Jego imieniem nazwano salę koncertową w Filharmonii Warszawskiej i znajdujący się przy niej plac oraz Salę Kameralną w Teatrze Wielkim, a także podstawową szkołę muzyczną przy ulicy Miodowej w Warszawie. (ur. 18.07.1870)
1937 - Urodził się Colin Luther Powell, amerykański generał i polityk, od 1987 do 1989 roku doradca prezydenta Stanów Zjednoczonych do spraw bezpieczeństwa narodowego, w latach 1989 -1993 przewodniczący kolegium szefów sztabów i pierwszy czarnoskóry generał na tym stanowisku. W 1991 roku odegrał czołową rolę w planowaniu operacji w wojnie nad Zatoką Perską. W latach 2001-2005 sekretarz stanu USA.
1939 - W pierwszym dniu sprzedaży obligacji Funduszu Obrony Przeciwlotniczej, Polacy zadeklarowali zakup obligacji za 150 milionów złotych.  

1941 - W obozie jenieckim koło Drezna zmarł Franciszek Kleeberg, generał, dowódca Samodzielnej Grupy Operacyjnej "Polesie" we wrześniu 1939 roku. Grupa pod Kockiem stoczyła ostatnią bitwę kampanii wrześniowej. Walczyła z Niemcami i Armią Czerwoną. Oddziały Kleeberga skapitulowały dopiero 6 października 1939 roku. W 1969 roku ciało generała przeniesiono z Neustadt w Niemczech na cmentarz wojenny w Kocku. (ur. 1.02 1888)

1942 - Urodził się Peter Greenaway, angielski reżyser, scenarzysta, malarz, reżyser awangardowych krótkometrażówek. W 1980 roku zrealizował swój pierwszy film pełnometrażowy "Kronika wypadków" - jeden z najbardziej osobliwych obrazów w historii kina.     
1950 - Urodziła się Agnetha Faltskog, wokalistka słynnego, szczególnie w latach 70., zespołu muzycznego „ABBA”. Grupę założono w Sztokholmie w 1971 roku, rozwiązano w 1983 roku.
1951 - Sąd w Nowym Jorku skazał na karę śmierci Ethel i Juliusa Rosenbergów za szpiegostwo na rzecz ZSRR, pierwszy proces o szpiegostwo, w którym orzeczono w Stanach Zjednoczonych karę śmierci.
1952 - PRL i ZSRR podpisały umowę o budowie w Warszawie Pałacu Kultury i Nauki imienia Józefa Stalina. Został oddany do użytku 22 lipca 1955 roku.
1953 - Uruchomiono pierwszy model komputera stacjonarnego IBM 701, przeznaczonego do szerszej dystrybucji.  
1956 - Rozpoczął działalność klub „Stodoła”, należący do studentów Politechniki Warszawskiej, odbyły się tu między innymi trzy pierwsze edycje Międzynarodowego Festiwalu Muzyki Jazzowej „Jazz Jamboree”.
1956 - Zmarł Stanisław Łoza, historyk, bibliograf, autor pierwszego w Polsce „Słownika architektów i budowniczych Polaków oraz cudzoziemców w Polsce”, inicjator i redaktor pierwszej w Polsce  publikacji „Czy wiesz, kto to jest?”, wydanej w 1937 roku. (ur. 29.07.1888)
1962 - Zakończono budowę tunelu pod Wielką Przełęczą Świętego Bernarda między Szwajcarią i Włochami.
1963 - Władze radzieckie wyraziły zgodę na zainstalowanie bezpośredniej linii telefonicznej łączącej Kreml z Białym Domem w Waszyngtonie.
1964 - W londyńskim metrze wyjechały na trasę pierwsze automatyczne składy wagonów - bez maszynisty.   
1964 - Zmarł Douglas MacArthur, amerykański generał, jeden z sześciu w dziejach Stwnów Zjednoczonych pięciogwiazdkowych generałów. Od 1943 roku naczelny dowódca alianckich sił zbrojnych w połudiowo-zachodniej  części Oceanu Spokojnego, a od 1945 roku - naczelny dowódca wojsk alianckich na całym Dalekim Wschodzie. 2 września 1945 roku w imieniu państw sprzymierzonych przyjął na pokładzie okrętu „Missouri” kapitulację Japonii. W latach 1945 -1951 dowódca sił okupacyjnych w Japonii, w latach 1950-1951 dowódca wojsk ONZ w wojnie w Korei. Urodził się 26 stycznia 1880 roku.
1970 - Urodził się Sławomir Fabicki, reżyser, scenarzysta, nominowany w 2000 roku do studenckiego Oscara  za film krótkometrażowy „Męska sprawa”, twórca filmów „Z odzysku”, "Po drugiej stronie lasu”.
1970 - Zmarł Richard Bergmann, austriacki, a od 1939 roku angielski, tenisista stołowy, 22-krotny medalista mistrzostw świata, pierwszy zawodowiec w tej dyscyplinie sportu. (ur. 10.04.1919)
1975 - Urodził się Michał Staszczak, aktor teatralny i filmowy, grał w filmach: „Korczak”, „Pierścionek  z orłem w koronie”, „Syzyfowe prace”, „Dom na głowie”.
1975 - Zmarł Czang Kai Szek, chiński marszałek, polityk, przywódca prawicowego Kuomintongu, od 1949 roku prezydent Tajwanu. Urodził się 31 października 1887 roku.
1976 - Prezydent i premier Kambodży książę Norodom Sihanouk podał się do dymisji, oba stanowiska objął przywódca Czerwonych Khmerów Khieu Samphan.
1979 - Siły wietnamskie w Kambodży zdobyły kwaterę główną wojsk Czerwonych Khmerów w miejscowości Tasanh.  
1989 - W Warszawie zakończyły się, trwające od 6 lutego, obrady "okrągłego stołu". Podczas negocjacji przedstawicieli rządu i opozycyjnych organizacji społecznych uzgodniono legalizację NSZZ "Solidarność", wprowadzenie pluralizmu politycznego, wolności słowa, niezawisłości sądów, dostęp opozycji do środków masowego przekazu oraz termin częściowo wolnych wyborów do Sejmu, w których opozycji zagwarantowano 35 procent mandatów oraz wolnych wyborów do Senatu.
1997 - Zmarł Allen Ginsberg, poeta amerykański nazywany "poetą pokolenia bitników", autor "Ameryki" i "Skowytu". Urodził się 3 czerwca 1926 roku.  
1998 - Oddanie do użytku najdłuższego na świecie mostu wiszącego - Akashi Kaikyo, o długości 3 tysiące 911 metrów, łączącego japońskie wyspy Honsiu i Sikoku.
2000 - Zmarł Janusz Ziółkowski, socjolog, rektor Uniwersytetu imienia Adama Mickiewicza w Poznaniu w latach 1981 -1982. Szef kancelarii prezydenta Lecha Wałęsy, członek Papieskiej Akademii Nauk Społecznych, autor około 130 prac naukowych w tym „Socjologia i planowanie społeczne”. Urodził się 6 kwietnia 1924 roku.
2005 - Zmarł Saul Bellow, amerykański pisarz, w powieściach ukazywał losy jednostek wyobcowanych, zwykle amerykańskich Żydów, zmagających się z własną nadwrażliwością  i biernością, z obojętnością otoczenia i uprzedzeniami rasowymi: „Stan zawieszenia”, Ofiara”, „Dar Humboldta”, „Planeta pana Sammlera”. Laureat literackiej Nagrody Nobla w 1976 roku. Urodził się 10 czerwca 1915 roku.
2006 - Zmarł Gene Pitney, właściwie Gene Francis Alan Pitney,  amerykański przedstawiciel muzyki pop-rock, wokalista i kompozytor. Z pochodzenia Polak. Wykonawca, w duecie z Markiem Almondem, popularnego utworu „Something’s Gotten Hold of My Heart”. Urodził się 17 lutego 1940 roku.
2008 - Zmarł Charlton Heston, amerykański aktor i aktywista społeczny, znany z ról w wielkich widowiskach historycznych „Dziesięcioro przykazań”, „Udręka i ekstaza”, „El Cid”, „Juliusz Cezar”. Za rolę w filmie „Ben Hur” otrzymał w 1959 roku Oscara. (ur. 04.10.1923)