Historia

17 października

Ostatnia aktualizacja: 17.10.2011 00:00
Urodził się Tadeusz Chciuk-Celt, cichociemny, po wojnie dziennikarz Radia Wolna Europa.

1916 - Urodził się Tadeusz Chciuk, jeden z organizatorów siatki kurierskiej Związku Walki Zbrojnej, w latach 1941-44 "cichociemny", w 1945 roku przybył do kraju, gdzie został aresztowany, następnie więziony przez UB. W 1948 roku zbiegł za granicę. Przez wiele lat jako Michał Lasota redagował programy dla wsi w Radiu Wolna Europa. Został odznaczony Orderem Virtuti Militari V klasy w 1943 roku oraz Krzyżem Komandorskim Polonia Restituta w 1994 roku. Autor wspomnień "Biali kurierzy", "Opowiadania cichociemnego". Zmarł 10 kwietnia 2001 roku. 95. rocznica

Pozostałe wydarzenia:

1448 - W bitwie na Kosowym Polu armia turecka rozgromiła wojska węgierskie.

1696 - Urodził się August III, z dynastii Wettinów, elektor saski i król Polski. Odegrał dużą rolę w rozwoju polskiego Oświecenia, doprowadził między innymi w 1743 roku do wybudowania pierwszego budynku teatralnego w Polsce. Z jego inicjatywy przebudowano Zamek Królewski w Warszawie. Jego panowanie było okresem walki koterii magnackich, rosnącej zależności od sąsiadów i dezorganizacji ustrojowo-politycznej państwa, w 1736 roku odbył się jedyny nie zerwany w czasie panowania Augusta III sejm tzw. pacyfikacyjny. Zmarł 5 października 1763 roku.  315. rocznica

1757 - Zmarł Rene-Antoine Reaumur, fizyk i przyrodnik francuski. Twórca jednej ze skał termometrycznych. Pracował nad udoskonaleniem wytopu stali oraz badał właściwości metali. Jako pierwszy opisał życie społeczne pszczół. Urodził się 28 lutego 1683 roku.

1760 - Urodził się Claude Henri Sanit-Simone, francuski historyk, filozof, wolnomularz,  uczestnik walk o niepodległość Stanów Zjednoczonych. Twórca podstaw socjalizmu utopijnego, możliwość zbudowania lepszego społeczeństwa widział w zorganizowaniu go na zasadach naukowych i w odrodzeniu chrześcijaństwa według zasady "miłujcie się jak bracia". Jego poglądy głosiła grupa uczniów zwanych "saintsimonistami". Zmarł 19 maja 1825 roku.

1777 - Brytyjczycy ponieśli klęskę w bitwie pod Saratogą, która stała się punktem zwrotnym w wojnie o niepodległość Stanów  Zjednoczonych.

1781 - W Krakowie z inicjatywy Jacka Kluszewskiego założono scenę teatralną, która dała początek Teatrowi "Staremu" imienia Heleny Modrzejewskiej. 230. rocznica

1813 - Urodził się Georg Buchner, niemiecki rewolucjonista, pisarz i przyrodnik okresu "Młodych Niemiec", autor dramatów: "Śmierć Dantona", "Leonce i Lena", "Woyzeck", "Maria Tudor". Zmarł 19 lutego 1837 roku.

1835 - Urodził się Bolesław Limanowski, historyk, socjolog, publicysta, działacz socjalistyczny i niepodległościowy, teoretyk ruchu socjalistycznego, współtwórca Stowarzyszenia Socjalistycznego Lud Polski w Genewie i Polskiej Partii Socjalistycznej. Senator w wolnej Polsce w latach 1922-1935, autor monumentalnej pracy "Historia demokracji polskiej w epoce porozbiorowej". Zmarł 1 lutego 1935 roku.

1847 - Urodził się Władysław Bełza, poeta, dramaturg, publicysta, pisarz dla dzieci, autor wiersza "Kto ty jesteś? Polak mały". Zmarł 29 stycznia 1913 roku.

1848 - Urodził się Wiktor Gomulicki, poeta, pisarz, publicysta, warsawianista, jeden z najważniejszych twórców polskiego pozytywizmu, przez wiele lat felietonista warszawskiej prasy: "Kurier Warszawski", "Kurier Codzienny", "Mucha", "Kolce", autor powieści: "Wspomnienia niebieskiego mundurka", "Cudna mieszczka", "Miecz i łokieć". Zmarł 14 lutego 1919 roku.

1849 - Zmarł Fryderyk Chopin, kompozytor i pianista, o indywidualnym stylu łączącym narodowe i ludowe tradycje muzyki polskiej ze zdobyczami muzyki romantyzmu, autor 2 koncertów fortepianowych, 58 mazurków, 17 polonezów, 21 nokturnów, preludiów, ballad, sonat i pieśni. Po śmierci jego serce wmurowano w warszawskim kościele św. Krzyża. Od 1927 roku w Warszawie odbywa się Międzynarodowy Konkurs Pianistyczny im. Fryderyka Chopina, najstarszy na świecie monograficzny konkurs muzyczny; odbywają się także festiwale muzyki Chopina m.in. w Valldemossie, Genewie, Dusznikach, Paryżu i Gandawie. Urodził się 1 marca 1810 roku.

1863 - Romuald Traugutt, dowódca jednego z oddziałów powstańczych, został dyktatorem powstania styczniowego.

1878 - Zmarł Eugeniusz Janota, ksiądz, przyrodnik, pionier ochrony przyrody, badacz folkloru góralskiego, założyciel Galicyjskiego Towarzystwa Ochrony Zwierząt, współzałożyciel Towarzystwa Tatrzańskiego, autor jednego z pierwszych przewodników turystycznych w języku polskim "Przewodnik w wycieczkach na Babią Górę, do Tatr i Pienin". Urodził się 31 października 1823 roku.

1881 - Urodziła się Maria Dulęba, aktorka, związana z teatrami - Polskim, Redutą i Narodowym. Zagrała ponad 300 ról, wystąpiła w filmach "Żona i nie żona", "O czym się nie mówi", "Dzieje grzechu", "Obrona Częstochowy", "Meir Ezofowicz". Zmarła 6 maja 1959 roku. 130. rocznica

1901 - Zmarł śmiercią samobójczą Michał Bałucki, pisarz, autor komedii "Grube ryby" i powieści "Młodzi i starzy", "Biały murzyn", "Garbuska", satyr polityczno-obyczajowych "Pan burmistrz z Pipidówki", "Pańskie dziady", "Dwie wizyty jego ekscelencji". Urodził się 29 września 1837 roku. 110. rocznica

1903 - Urodził się Nathanael West, amerykański pisarz i scenarzysta żydowskiego pochodzenia, autor między innymi powieści "The Dream Life of Balso Snell" i "Dzień szarańczy". Zmarł 22 grudnia 1940 roku.

1906 - Urodził się Adolf Berman, filozof, inicjator i organizator żydowskich ośrodków pomocy poradnictwa psychotechnicznego, od 1943 roku członek Rady Pomocy Żydom "Żegota". W 1950 roku wyjechał do Izraela, deputowany do Knesetu, członek Komunistycznej Partii Izraela. Zmarł 3 marca 1978 roku. 105. rocznica

1909 - Urodził się Juliusz Wiktor Gomulicki, edytor, eseista, varsavianista. Na przełomie lat 40. i 50. redaktor naczelny dwutygodnika "Nowe Książki". Autor licznych prac o Warszawie: "O starej i nowej Warszawie", "Trzysta lat książki o Warszawie", "Cztery wieki poezji o Warszawie", "Cyprian Norwid. Przewodnik po życiu i twórczości". Zmarł 8 lipca 2006 roku.

1915 - Urodził się Arthur Miller, amerykański dramaturg, scenarzysta i eseista, autor słuchowisk radiowych. Jego ważniejsze sztuki to: "Czarownice z Salem", "Wszyscy moi synowie", "Widok z mostu", "Po upadku", "Śmierć komiwojażera", "Elegia dla jednej pani". Zmarł 10 lutego 2005 roku.

1916 - Urodził się Tadeusz Paciorkiewicz, kompozytor, organista i pedagog, założyciel szkoły muzycznej w Płocku, profesor Akademii Muzycznej w Warszawie. Autor utworów na chór, orkiestrę i organy, dużą część w twórczości kompozytora stanowi muzyka o charakterze religijnym oraz kompozycje dla dzieci. Zmarł 21 listopada 1998 roku. 95. rocznica

1918 - Urodziła się Rita Hayworth, amerykańska aktorka filmowa, pochodzenia hiszpańskiego, gwiazda kina lat 40. Grała w filmach: "Gilda" u boku Glenna Forda, w "Damie z Szanghaju", "Carmen". Zmarła 14 maja 1987 roku.

1920 - Urodził się Klemens Mielczarek, aktor teatralny związany ze scenami stołecznymi,  występował również w filmach: "Przygoda na Mariensztacie", "Cafe pod Minogą", "Romans Teresy Hennert", "Szczęśliwy brzeg", "Dziecinne pytania", "Człowiek z żelaza". Zmarł 2 stycznia 2006 roku.

1920 - Urodził się Montgomery Clift, amerykański aktor filmowy i teatralny, występował na scenach teatrów nowojorskich. Znany głównie z ról filmowych w dramatach wojennych - "Młode lwy", "Wyrok w Norymberdze" lub westernach - "Dzika rzeka", "Skłóceni z życiem", "Rzeka czerwona"  Zmarł 23 lipca 1966 roku.

1923 - Urodził się Henryk Gulbinowicz, kardynał prezbiter od 1985 roku, arcybiskup senior wrocławski, w latach 1976-2004 arcybiskup metropolita wrocławski, autor prac dotyczących teologii moralnej, etyki, ekumenizmu oraz historii ziem wschodnich Polski. Odznaczony Orderem Orła Białego.

1923 - Urodził się Barney Kessel, amerykański gitarzysta jazzowy, współpracował z wieloma jazzmanami, między innymi Benny Goodmanem, Charli Parkerem i Artem Tatumem. Zmarł 6 maja 2004 roku.

1925 - Urodził się Waldemar Kotowicz, oficer, pisarz, publicysta, redaktor naczelny miesięcznika "Odra" w latach 1976 - 1982. Autor scenariusza do filmu "Jarzębina czerwona", autor powieści "Godzina przed świtem", "Frontowe drogi", "Trzeci dzień natarcia".

1926 - Urodziła się Julie Adams, amerykańska aktorka, grała w filmach: "Zlecenie", "Czarne róże", "Doktor Kildare", "Capitol", "Człowiek z Alamo". 90. rocznica

1929 - Urodził się Kazimierz "Kuba" Jaworski, żeglarz i konstruktor jachtowy, zdobywca 3 miejsca w transatlantyckich regatach samotników w 1976 roku na jachcie "Spaniel",  jeden z najlepszych polskich regatowców. Zmarł 8 lipca 2005 roku.

1932 - Urodził się Jerzy Grum, wieloletni dziennikarz Polskiego Radia, komentator radiowy, twórca wielu programów o tematyce historycznej, językowej, religijnej, autor słuchowisk  i feletonów, związany z programem "Muzyka i Aktualności". Zmarł 4 lutego 2003 roku.

1934 - Zmarł Santiago Ramon y Cajal, hiszpański histolog, twórca podstaw neuronowej teorii budowy układu nerwowego, laureat nagrody Nobla w dziedzinie medycyny w 1906 roku, za badania nad strukturą systemu nerwowego. (ur. 1852)

1939 - Zginął rozstrzelany przez Niemców, Mateusz Zabłocki, skazany za udział w powstaniu wielkopolskim i za zorganizowanie obrony Gniezna we wrześniu 1939 roku. Urodził się 16 sierpnia 1887 roku.

1939 - Zmarł Józef Kernbaum, przemysłowiec, fundator pierwszej w Polsce pracowni radiologicznej w Warszawie, którą kierowała Maria Skłodowska-Curie.

1942 - Urodził się Jerzy Cnota, aktor, przez wiele lat związany z Piwnicą pod Baranami. Występował również w filmie, między innymi: "Sól ziemi czarnej", "Perła w koronie", "Podróż za jeden uśmiech", "Janosik", "Ogniem i mieczem".

1944 - Zmarł Zenon Przesmycki, pseudonim Miriam, krytyk literacki, poeta, tłumacz, propagator symbolizmu, redaktor pism "Życie" i "Chimera". Odkrył, wydał i opatrzył komentarzem utwory Cypriana Kamila Norwida, tłumaczył na polski francuską poezję, był członkiem Polskiej Akademii Literatury. Urodził się 22 grudnia 1861 roku.

1945 - W ścianę kościoła św. Krzyża w Warszawie ponownie wmurowano urnę z sercem Fryderyka Chopina, ukrytą po Powstaniu Warszawskim w Milanówku.

1946 - Urodził się Adam Michnik, historyk, eseista, publicysta polityczny, redaktor naczelny "Gazety Wyborczej", jeden z czołowych organizatorów nielegalnej, demokratycznej opozycji w Polsce w latach 1968 -1989. Uczestnik wydarzeń marcowych 1968 roku, działacz Komitetu Obrony Robotników i "Solidarności". Więziony i represjonowany z powodów politycznych. Poseł na Sejm kontraktowy. 65. rocznica

1951 - Zmarł Bernahrd Kellermann, niemiecki pisarz pozostający pod wpływem neoromantyzmu, przeciwnik faszyzmu, którego wstrząsający obraz przedstawił w powieści "Taniec umarłych". Autor powieści "Japońskie tańce", "Moje azjatyckie podróże", "Drogi perskich karawan", "Pochodzimy z Sowieckiej Rosji". 60. rocznica

1962 - Zmarła Natalja Gonczarowa, rosyjska malarka. Początkowo malowała obrazy w różnych stylach, od postimpresjonizmu, przez prymitywistycznie traktowane tematy chłopskie i dzieła religijne inspirowane ikonami, po kubizm. W początkach XX wieku wymyśliła własny styl "promienizm". Od 1915 roku mieszkała w Paryżu. Urodziła się 4 lipca 1881 roku.

1963 - Zmarł Jacques Hadamard, francuski matematyk, profesor Sorbony i College de France, członek francuskiej Akademii Nauk. Zajmował się teorią liczb, mechaniką teoretyczną, teorią poznania. Idee Hadamarda miały duży wpływ na powstanie analizy funkcjonalnej. Autor podręcznika "Geometria elementarna". Urodził się 8 grudnia 1865 roku.

1967 - W Pekinie zmarł ostatni cesarz Chin - Puyi I - z dynastii mandżurskiej Quing, abdykował w 1911 roku. Urodził się 7 lutego 1906 roku.

1971 - Maksymilin Kolbe został beatyfikowany przez papieża Pawła VI. W czasie II wojny światowej został wywieziony do obozu zagłady Auschwitz-Birkenau, gdzie dobrowolnie zgłosił się na śmierć, zamiast jednego z wyznaczonych współwięźniów. Kanonizowany w październiku 1982 roku przez papieża Polaka. 40. rocznica

1974 - W Psarach koło Kielc rozpoczęła pracę pierwsza w Polsce naziemna stacja łączności satelitarnej.

1975 - Zmarł Jerzy Bronisław Braun, pisarz, filozof, autor sztuk teatralnych oraz piosenek harcerskich, między innymi "Płonie ognisko i szumią knieje". Uczestnik powstania warszawskiego i ostatni Delegat Rządu na Kraj od czerwca 1945 roku. Wydał zbiory poezji "Patos przemijania", "Ballada o Warszawie", szkice "Wiara szukająca rozumu", "Teologia mistyczna i droga zbawienia". Od 1966 roku przebywał we Włoszech. Urodził się 1 września 1901 roku.

1976 - Zmarł Edward Marczewski, matematyk, profesor i rektor Uniwersytetu Wrocławskiego, członek Polskiej Akademii Nauk. Twórca algebraicznej teorii niezależności, autor około stu prac naukowych z zakresu typologii, teorii miary, teorii mnogości i algebry. Współzakładał czasopismo matematyczne Colloquium Mathematicum, którego był długoletnim redaktorem naczelnym.Urodził się 15 listopada 1907 roku. 35. rocznica 

1977 - Do Nowego Jorku po raz pierwszy przyleciał Concorde, francusko-brytyjski odrzutowiec naddźwiękowy.

1979 - Matka Teresa z Kalkuty, słynna na całym świecie misjonarka pochodzenia albańskiego, prowadząca w Indiach działalność humanitarną, otrzymała Pokojową Nagrodę Nobla. Nazwana "aniołem umierających", zmarła 5 września 1997 roku w Kalkucie. 19 października 2003 roku papież Jan Paweł II beatyfikował Matkę Teresę.

1991 - W Palermo we Włoszech ministrowie obrony NATO przyjęli ograniczenie o 80 procent taktycznej broni nuklearnej w Europie. 20. rocznica

1991 - Zmarł Harlan James Smith, amerykański astronom, wykładowca na Uniwersytecie Yale i Harvarda. Zajmował się badaniem gwiazd zmiennych, jako pierwszy zaobserwował zmienność kwazarów. 20. rocznica    

1992 - Sejm uchwalił Małą Konstytucję.

1992 - Zmarł Tadeusz Żmudziński, pianista, pedagog, profesor Akademii Muzycznej im.  Karola Szymanowskiego. Urodził się 9 czerwca 1924 roku.

1996 - Zmarł Berthold Goldschmidt, brytyjski kompozytor pochodzenia niemieckiego, autor oper, pieśni i utworów kameralnych. Urodził się 18 stycznia 1903 roku. 15. rocznica

1997 - Weszła w życie nowa Konstytucja, uchwalona przez Sejm 2 kwietnia 1997 roku, podpisana przez prezydenta Polski 16 lipca 1997.

1997 - W Warszawie zainaugurowano działalność Federacji Polskich Banków Żywności.

1998 - Zginął Janusz Kasperek, pilot samolotowy, instruktor, trzykrotny mistrz świata w akrobacji samolotowej, członek Aeroklubu Robotniczego w Świdniku. Urodził się  21 grudnia 1960 roku.

2002 - Zmarła Alina Pieńkowska, pielęgniarka, sygnatariuszka Porozumień Sierpniowych, działaczka Solidarności, senator II kadencji. W latach 1998-2002 była radną Gdańska. W 2006 roku pośmiertnie odznaczona Krzyżem Wielkim Orderu Odrodzenia Polski. Była żoną Bogdana Borusewicza. Urodziła się 12 stycznia 1952 roku.

2005 - Zmarła Ludmiła Marjańska, poetka, autorka utworów dla dzieci, ceniona tłumaczka literatury angielskiej, żołnierz Armii Krajowej. Przez wiele lat redaktorka Działu Literackiego Polskiego Radia, autorka zbiorów poezji "Gorąca gwiazda", 'Powróć do miłości", "Druga podróż", "Blizna", "W koronie drzew". Urodziła się 26 grudnia 1923 roku.

2007 - Zmarła Maria Kwaśniewska-Maleszewska, lekkoatletka oszczepniczkaa medalistka olimpijska w rzucie oszczepem - brązowy medal - na olimpiadzie w Berlinie w 1936 roku, działaczka sportowa. Urodziła się 15 sierpnia 1913 roku.

2007 - Zmarł Jan Grochowski, lekarz chirurg, profesor Uniwersytetu Jagiellońskiego i Akademii Medycznej w Krakowie, twórca nowoczesnej chirurgii dziecięcej w Polsce, współtwórca i wieloletni dyrektor Polsko-Amerykańskiego Instytutu Pediatrii w Krakowie-Prokocimiu, obecnie Uniwersyteckiego Szpitala Dziecięcego. W Instytucie były przeprowadzane pionierskie zabiegi chirurgiczne, w tym pierwsza w Polsce operacja rozdzielenia sióstr syjamskich, którą kierował profesor. Urodził się w 1930 roku.