Historia

20 października

Ostatnia aktualizacja: 20.10.2011 00:00
Zmarł Hipolit Wawelberg.

1901 - Zmarł Hipolit Wawelberg, bankier i filantrop. Ufundował 50 stypendiów i warszawską Szkołę Mechaniczno-Techniczną. Zbudował osiedle mieszkaniowe dla niezamożnych robotników, był inicjatorem tanich wydań książkowych literatury ojczystej i współzałożycielem Muzeum Przemysłu i Handlu. Przyczynił się do wydania pierwszego popularnego zbioru dzieł A. Mickiewicza, a później do budowy jego pomnika w Warszawie. Urodził się 8 maja 1843 roku. 110. rocznica

Pozostałe wydarzenia:

1097 - Armia krzyżowców dotarła pod mury Antiochii. Rok później obrońcy chrześcijaństwa zdobyli miasto.

1518 - Odbył się ślub Reginy, córki Zygmunta Starego z nieprawego łoża z Hieronimem Szafrańcem z Piaskowej Skały, sekretarzem królewskim.

1616 - Urodził się Thomas Bartholin, dunski anatom, matematyk i teolog, podał pierwszy dokładny opis układu limfatycznego, odkrył piersiowy przewód limfatyczny. Zmarł 4 grudnia 1680 roku. 295. rocznica

1677 - Urodził się Stanisław Leszczyński, król Polski od 4 października 1705 roku. Po abdykacji, przyjął tron Księstwa Lotaryngii. Był filozofem, pisarzem i mecenasem kultury. Zmarł 23 lutego 1766 roku.

1733 - Urodził się Adam Naruszewicz, jezuita, dramatopisarz i historyk, tłumacz. Nadworny poeta króla Stanisława Augusta, uczestnik obiadów czwartkowych. Zgromadził bogaty materiał źródłowy dotyczący dziejów Polski, nazwany "Teką Naruszewicza". Zmarł 6 lipca 1796 roku.

1853 - Urodził się Edward Gessner, warszawski farmaceuta, pionier przemysłu farmaceutycznego w Polsce. Zmarł w 1907 roku.

1871 - Urodził się Karol Adwentowicz, aktor, reżyser teatralny. Grał w dramatach Henrika Ibsena, Juliusza Słowackiego, Williama Szekspira, autor książki "Wspominki". Był dyrektorem teatrów, między innymi Kameralnego w Warszawie. Zmarł 19 lipca 1958 roku.

1827 - W bitwie pod Navarino flota egipsko-turecka dowodzona przez Ibrahima Paszę została rozgromiona przez flotę angielsko-francusko-rosyjską pod dowództwem admirała Sir Edwarda Codringtona.

1854 - Urodził się Artur Rimbaud, francuski poeta, jeden z głównych przedstawicieli symbolizmu, uznany za prekursora poetów awangardowych. Autor zbiorów poematów prozą "Sezon w piekle", "Iluminacje" "Statek pijany", "List jasnowidza". Około 1875 roku porzucił twórczość literacką i zajął się handlem na Cyprze i w Afryce. Zmarł 10 listopada 1891 roku.

1859 - Urodził się John Dewey, amerykański filozof, psycholog i pedagog, jeden z reformatorów szkolnictwa, twórca koncepcji "szkoły pracy", gdzie dzieci wykonywały różne zajęcia rzemieślnicze i gospodarcze. Głównym celem szkoły było pobudzanie wrodzonych zdolności dzieci, zainteresowań, wzbogacanie doświadczeń, samodzielna praca, a wiedzę zdobywano niejako przy okazji. Autor prac "Moje pedagogiczne credo" oraz "Szkoła i dziecko". Zmarł 1 czerwca 1952 roku.

1866 - Urodził się Aleksander Janowski, pisarz, podróżnik, etnograf, krajoznawca i propagator turystyki, współzałożyciel i prezes Polskiego Towarzystwa Krajoznawczego "Ziemia". Autor przewodników "Wycieczki po kraju" i "Nasza Ojczyzna". Zmarł 9 października 1944 roku. 145. rocznica

1871 - Urodził się Karol Adwentowicz, aktor, reżyser teatralny, związany z teatrami we Lwowie, Łodzi a po wojnie w Warszawie. Zaliczany do grona wybitnych polskich aktorów tragicznych pierwszej połowy 20. wieku, głównie z uwagi na stworzoną przez siebie kreację Hamleta w sztuce Williama Szekspira, w której występował przez 23 lata. Zmarł  19 lipca 1958 roku. 140. rocznica

1891 - Urodził się James Chadwick, angielski fizyk, autor fundamentalnego odkrycia w dziedzinie fizyki nuklearnej, odkrył i opisał nową cząsteczkę w jądrze atomu, która została nazwana neutronem. Laureat Nagrody Nobla w dziedzinie fizyki w 1935 roku. W  czasie II wojny uczestniczył w projekcie "Manhattan" przy budowie pierwszych bomb atomowych. W 1945 roku otrzymał z rąk królowej tytuł szlachecki sir. Zmarł 24 lipca 1974 roku. 120. rocznica

1909 - Urodził się Antoni Kiliński, inżynier cybernetyk, profesor Politechniki Warszawskiej, twórca polskiej szkoły ogólnej teorii niezawodności. Dyrektor Zakładu Konstrukcji Telekomunikacyjnych i Radiofonii na Wydziale Łączności Politechniki Warszawskiej, jednej z najstarszych w Polsce instytucji akademickiej, zajmującej się badaniami i nauczaniem w dziedzinie informatyki, gdzie już w połowie lat 50. zbudowano lampowy komputer UMC 1. Zmarł 6 maja 1989 roku.

1918 - Rada Regencyjna Królestwa Polskiego przejęła całkowitą władzę nad wojskami polskimi na terenach pod okupacją niemiecką.

1919 - Senat Stanów Zjednoczonych zatwierdził ustawę o prohibicji. Zakaz sprzedaży i wwozu napojów alkoholowych dotyczył także piwa oraz jabłecznika. Został wprowadzony natychmiast.

1920 - Zmarł Konrad Brandel, fotografik, fotoreporter, autor portretów, widoków Warszawy, fotografii naukowej. Konstruktor aparatu fotograficznego do wykonywania zdjęć migawkowych tzw. "brandlówki". Jego warszawska firma fotograficzna jako pierwsza rozpoczęła wydawanie fotokalendarzy, pierwszy z nich na rok 1866 ilustrowany był ponad 300. fotografiami z życia Warszawy.

1921 - Rada Ambasadorów zatwierdziła decyzję Ligi Narodów dotyczącą podziału Górnego Śląska między Polskę a Niemcy. 90. rocznica

1922 - Urodził się Tadeusz Wojciech Maklakiewicz, kompozytor, pedagog, działacz muzyczny i prawnik. Tworzył utwory orkiestrowe, fortepianowe, kameralne, chóralne, pieśni. Zmarł 21 marca 1996 roku.

1925 - Urodził się Konrad Wolf, niemiecki reżyser filmowy, twórca dramatów "Gwiazdy", "Solo Sunny", "Mamo, ja żyję". Zmarł 7 marca 1982 roku.

1926 - Urodził się Andrzej Waligórski, poeta, satyryk, autor słuchowisk i tekstów piosenek "Cysorz", "Ballada o Zenku Dreptaku", "Ballada o rycerzu Ćwoku". Twórca programu "Studio 202" w Radiu Wrocławskim, autor opowieści "Rycerze i ich dziwne przygody w czasie szwedzkiego potopu". Zmarł 10 maja 1992 roku. 85. rocznica

1928 - Zmarł Józef Kotarbiński, aktor, reżyser i krytyk teatralny. Występował w warszawskim Teatrze Małym i Narodowym, grał w filmie. Autor książek: "Z dziejów dramatu i komedii w teatrach warszawskich", "Aktorzy i aktorki". Urodził się 27 listopada 1849 roku.

1935 - Zmarł Arthur Henderson, brytyjski polityk, minister w rządach Herberta Henry’ego Asquitha, Davida Lloyd George’a i Ramsaya MacDonalda, przewodniczący Konferencji Rozbrojeniowej Ligi Narodów. Laureat Pokojowej Nagrody Nobla w 1934 roku.

1937 - Zmarł Franciszek Lilpop, architekt, prezes Warszawskiego Koła Architektów. Zaprojektował wiele budynków w Warszawie, między innymi: szkołę Ronthalera, gmach Instytutu Higieny Dziecięcej, Dom Towarowy Braci Jabłkowskich, Zakłady Mechaniczne "Ursus". Urodził się 30 października 1870 roku. 

1938 - Urodził się Janusz Popławski, gitarzysta rockowy, w latach 60. i 70. lider Niebiesko-Czarnych, potem we własnych zespołach Bumerang, Flash band i Winners. Współkompozytor pierwszej polskiej rock-opery "Naga". Twórca wielu przebojów, jak: "Adagio Cantabile", "Czy będziesz sama dziś wieczorem?", "Nad potokiem baby piorą", "Cienie na wietrze". Zmarł 27 grudnia 2004 roku. 

1939 - Niemcy rozstrzelali 23. księży z Pelplina, między innymi Józefa Roskwitalskiego, rektora Wyższego Seminarium w Pelplinie.

1942 - Urodziła się Christiane Nüsslein-Volhard, niemiecka biochemik, genetyk. Odkryła mechanizmy genetyczne powodujące niektóre wady wrodzone i poronienia, za co w 1995 roku otrzymała Nagrodę Nobla w dziedzinie fizjologii i medycyny.

1944 - Na spotkaniu w Moskwie Winston Churchill i Józef Stalin ustalili strefy wpływów w powojennej Europie.

1946 - Urodziła się Elfriede Jelinek, austriacka pisarka, reprezentantka prozy feministycznej. Głównymi tematami jej utworów są kobieca seksualność i walka płci, w ostatnich utworach skupiła się na satyrycznym i demaskatorskim opisie współczesnych problemów społecznych, w tym walce z przejawami antysemityzmu, odradzającym się nazizmem i związkiem nazizmu z katolicyzmem. Autorka powieści "Pianistka", "Wykluczeni", "Amatorki", "Żądza", "Zazdrość". Laureatka literackiej Nagrody Nobla w 2004 roku. 65. rocznica

1947 - Ustanowiono flagę ONZ - niebieski sztandar z godłem na białym tle.

1950 - Urodził się Tom Petty, amerykański muzyk rockowy, gitarzysta, wokalista, kompozytor i autor tekstów, jeden z najpopularniejszych muzyków rockowych lat osiemdziesiątych 20. wieku.

1953 - Janusz Sidło ustanowił rekord Europy w rzucie oszczepem.

1956 - Urodził się Krzysztof Gosztyła, aktor teatralny i filmowy, grał w filmach "Dziki", "Ogniem i mieczem", "Pułkownik Kwiatkowski", "Jezioro Bodeńskie", "Kobieta w kapeluszu", "Dolina Issy", "Przesłuchanie". 55. rocznica

1958 - Urodził się Ivo Pogorelic, chorwacki pianista, laureat specjalnej nagrody Międzynarodowego Konkursu Pianistycznego im. Fryderyka Chopina w Warszawie w 1980 roku.

1960 - Stany Zjednoczone nałożyły embargo na towary eksportowane na Kubę. 

1964 - Zmarł Herbert Clark Hoover, 31. prezydent USA w latach 1929-1932. Po II wojnie światowej organizował pomoc amerykańską dla Europy, stojąc na czele Organizacji Narodów Zjednoczonych do spraw Pomocy i Odbudowy - UNRRA.

1970 - Zmarł Antoni Bohdziewicz, reżyser filmowy, scenarzysta, pedagog, twórca trzech kronik z Powstania Warszawskiego 1944 roku pod tytułem "Warszawa walczy". W Powstaniu Warszawskim pod pseudonimem "Wiktor" był szefem Referatu Filmowego Biura Informacji i Propagandy Komendy Głównej Armii Krajowej. Po wojnie pracował jako reżyser i wykładał w PWSTiF w Łodzi.

1972 - Zmarła Magdalena z Kossaków Samozwaniec, siostra Marii Pawlikowskiej-Jasnorzewskiej, autorka powieści i utworów satyrycznych, felietonistka, autorka, tłumaczka literatury niemieckiej. Napisała "Na ustach grzechu" - parodię "Trędowatej", powieści: "Błękitna krew", "Maria i Magdalena", "Młodość nie radość", "Krystyna i chłopcy". Urodziła się 26 lipca 1899 roku.

1976 - Zmarł Janusz Grabiański, grafik, plakacista, ilustrator książek dla dzieci, stworzył własny styl techniki akwarelowej. Wybitny animalista, twórca wizerunków zwierząt, w tym serii znaczków pocztowych z psami i kotami. Ilustrator ostatniej wersji "Elementarza" Mariana Falskiego, znajdującej się w obiegu od 1974 roku. Urodził się 24 lipca 1929 roku. 35. rocznica

1982 - Zmarł Korczak Ziółkowski, amerykański rzeźbiarz polskiego pochodzenia, twórca wykutej w skale rzeźby wodza Indian Dakotów -Szalonego Konia. Rzeźba będzie miała 195 m długości i 172 m wysokości. Po śmierci artysty pracę kontynuuje wdowa i dzieci. Urodził się 6 września 1908 roku.

1984 - Zmarł Carl Cori, amerykański biochemik, prowadził badania nad przemianami sacharydów, zwłaszcza glikogenu. W 1947 roku  otrzymał Nagrodę Nobla w dziedzinie medycyny za badania nad glikogenolizą.

1984 - Zmarł Paul Dirac, brytyjski fizyk, profesor Uniwersytetu Cambridge, jeden z twórców mechaniki kwantowej i elektrodynamiki kwantowej. Laureat Nagrody Nobla w 1933 roku w dziedzinie fizyki za "odkrycie nowych aspektów teorii atomów i ich zastosowanie".

1989 - Zmarł Jerzy Wittlin, pisarz i wydawca, wieloletni szef "Iskier", autor felietonów oraz popularnej serii "wademeków", np. grafomana czy petenta. Kierował oficyną Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe. Urodził się 9 stycznia 1925 roku.

1990 - Rada Narodowa Rzeczypospolitej Polskiej na Uchodźstwie przyjęła rezolucję o przekazaniu urzędu szefa państwa prezydentowi wybranemu w wolnych i demokratycznych wyborach.

1992 - Zmarł Jan Weber, muzykolog, krytyk muzyczny i dziennikarz, wybitny znawca twórczości Fryderyka Chopina i Ferenca Liszta. Od 1956 roku związany z Polskim Radiem, gdzie prowadził między innymi cykle "Reminiscencje muzyczne" i "Koncerty zatrzymane w czasie". Urodził się w 1930 roku.

1994 - Zmarł Siergiej Bondarczuk, rosyjski aktor i reżyser filmowy, twórca między innymi dziewięciogodzinnego filmu "Wojna i pokój", za który w 1968 roku otrzymał Oscara dla najlepszego filmu obcojęzycznego. Zagrał w filmach "Młoda gwardia", Opowieść o prawdziwym człowieku", "Los człowieka", "Borys Godunow", "Taras Szewczenko". Urodził się 25 września 1920 roku.

1994 - Ukazała się książka-wywiad z Janem Pawłem II "Przekroczyć próg nadziei". Była to pierwsza komercyjna publikacja papieska w historii, z której dochód został przeznaczony na cele charytatywne.

1994 - Zmarł Burt Lancaster, właśc. Burton Stephen Lancaster, amerykański aktor, reżyser, scenarzysta. Grał  w 70 filmach - "Upiór w operze", "Na skrzydłach orłów", "Port lotniczy", "Vera Cruz", "Ostatnia walka Apacza". Za pierwszoplanową rolę w "Szarlatanie" otrzymał nagrodę Oscara oraz Złotego Lwa na festiwalu w Wenecji za rolę w "Więźniu z Alcatraz". Urodził się 2 listopada 1913 roku.

1995 - Zmarł Andrzej Woyciechowski, szef kabaretu Stodoła, dziennikarz, organizator i właściciel pierwszego w powojennej Polsce prywatnego radia - "Zet", działającego od 1990 roku. Urodził się 12 czerwca 1946 roku.

1999 - Zmarł Jack Lynch, premier Irlandii Północnej w latach 1966-1973 oraz 1977-1979. Okres jego rządów przypadał na eskalacje konfliktów w Irlandii Północnej, dążył on do porozumienia pomiędzy katolikami i protestantami, był przywódcą prawicowej partii "Fianna Fail" - "Żołnierze Przeznaczenia". Urodził się 15 sierpnia 1917 roku.

2008 - Zmarł Krzysztof Zaleski, aktor filmowy i teatralny, reżyser i scenarzysta, współpracował z Teatrem Ateneum, Teatrem Muzycznym "Roma", z Teatrem Telewizji. Jako aktor wystąpił w filmach "Bez znieczulenia", "Gorączka", "Kochankowie mojej mamy", "Obywatel Piszczyk", "Kobieta samotna". Urodził się 3 września 1948 roku.

2009 - Zmarł Leszek Nowak, filozof, autor trzech koncepcji filozoficznych: idealizacyjnej koncepcji nauki, nie-Marksowskiego materializmu historycznego i negatywistycznej metafizyki unitarnej. Założyciel serii "Poznańskie Studia z Filozofii Humanistyki", autor 25. książek oraz ponad 300. artykułów naukowych. Wraz z Jerzym Kmitą i Jerzym Topolskim twórca, tzw. "poznańskiej szkoły metodologicznej".

2010 - Zmarł Bob Guccione, amerykański fotograf, założyciel i wydawca magazynu "Penthouse".

Czytaj także

19 października

Ostatnia aktualizacja: 19.10.2011 00:00
II pokój toruński
rozwiń zwiń