Historia

19 kwietnia

Ostatnia aktualizacja: 19.04.2011 00:00
Powstanie w getcie warszawskim. Do walki z hitlerowcami stanęło 1000-1500 słabo uzbrojonych powstańców z kilku organizacji podziemnych funkcjonujących w getcie. Niemcy rzucili przeciw nim ponad 3000 uzbrojonych po zęby żołnierzy i policjantów. Po upadku powstania do obozów zagłady trafiło ok. 50000 osób, które przeżyły powstanie.
Niemieccy żołnierze na ulicach warszawskiego getta.
Niemieccy żołnierze na ulicach warszawskiego getta.Foto: Wikipedia/domena publiczna

1346 - Król Kazimierz Wielki nadał Bydgoszczy prawa miejskie. 665 rocznica
1560 - Zmarł Filip Melanchton, niemiecki humanista, teoretyk protestantyzmu, najbliższy współpracownik Marcina Lutra. Zredagował "Augsburskie wyznania wiary”, od których pochodzi nazwa Kościoła ewangelicko-augsburskiego. Jest autorem pracy "Traktat o władzy i prymacie papieża".
1588 - Zmarł Paolo Veronese, włoski malarz. Tworzył dzieła o tematyce historycznej, alegorycznej i religijnej. Jest autorem między innymi fresków w Pałacu Dodżów w Wenecji.
1689 - Zmarła Krystyna, królowa Szwecji w latach 1632-54, córka Gustawa II Adolfa, ostatnia przedstawicielka dynastii Wazów. Była mecenasem nauki i sztuki, znana z ekscentrycznego zachowania. W 1654 roku z powodu nawrócenia na katolicyzm, abdykowała na rzecz niedoszłego męża Karola X Gustawa.  
1759 - Urodził się August Wilhelm Iffland, niemiecki aktor, reżyser i dramatopisarz, znany jako odtwórca ról dramatycznych i charakterystycznych, jeden z twórców dramatu mieszczańskiego, autor "Gracza". (zm. 22.09.1814)   
1773 - W Warszawie rozpoczął obrady sejm rozbiorowy, zwołany na żądanie zaborców - 30 września 1773 roku ratyfikował traktaty rozbiorowe.
1775 - Pod Lexington w stanie Massachusetts rozpoczęła się pierwsza bitwa wojny o niepodległość amerykańską. Wojskami brytyjskimi dowodził generał Hugh Percy, amerykańskimi John Parker.      
1809 - Wojny napoleońskie: bitwa pod Raszynem stoczona przez wojska polskie i saskie pod dowództwem księcia Józefa Poniatowskiego z korpusem wojsk austriackich dowodzonych przez arcyksięcia Ferdynanda d’Este. Bitwa pozostała nierozstrzygnięta. 1809 - W bitwie pod Raszynem poległ Cyprian Godebski, poeta legionowy, powieściopisarz, znany jako autor wiersza "Do legionów polskich", uczestnik kampanii napoleońskich, członek Towarzystwa Przyjaciół Nauk w Warszawie. Ulica jego imienia znajduje się na warszawskim Mokotowie. (ur. 1765).  
1824 - Zmarł lord George Gordon Byron, poeta angielski, jeden z czołowych twórców europejskiego romantyzmu, znany zwłaszcza dzięki swoim powieściom poetyckim: "Giaur”, "Korsarz”, "Don Juan”, dramatom romantycznym: "Manfred” i "Kain”. Stworzył typ zbuntowanego bohatera literackiego. Zmarł w Grecji na cholerę, gdy organizował powstanie przeciw Turcji. (ur. 22.01.1788)   
1880 - Korespondent wojenny "Timesa”, po raz pierwszy w historii przekazał, za pośrednictwem telefonu, relację z pola walki pod Ahmed Khel w Afganistanie, która następnego dnia została opublikowana w londyńskim wydaniu gazety.
1882 - Zmarł Karol Darwin, przyrodnik, twórca teorii ewolucyjnego powstawania gatunków poprzez dobór naturalny. (ur. 12.02.1809) 
1883 - Urodził się Getulio Dornelles Vargas, polityk brazylijski, w 1934 roku wybrany na urząd prezydenta. Od 1937 roku rządził jako dyktator. (zm. 24.08.1954)  
1887 - Urodził się Franciszek Groer, lekarz, pediatra, dyrektor Instytutu Matki i Dziecka w Warszawie, autor prac na temat płonicy, błonicy, żywienia chorych dzieci, twórca alergometrii, fotografik, muzyk. (zm. 16.02.1965)
1899 - Zmarł Stanisław Kierbedź, inżynier i wykładowca. Zbudował pierwszy stalowy most na Newie w Petersburgu, a w 1864 roku pierwszy stały most na Wiśle w Warszawie, za który otrzymał ze skarbu Królestwa Polskiego dożywotnią pensję. Most Kierbedzia nazywany oficjalnie aleksandrowskim został zniszczony przez Niemców we wrześniu 1944 roku. W jego miejscu zbudowano most Śląsko-Dąbrowski. (ur. 10.03.1810).  
1901 - Urodził się Jerzy Janisch, malarz, rysownik, konserwator zabytków między innymi polichromii kościołów we Lwowie. (zm. 02.10.1962) 110 rocznica
1906 - Zginął w wypadku Pierre Curie, francuski fizyk, profesor Sorbony, jeden z pionierów nauki o promieniotwórczości, laureat nagrody Nobla w 1903 roku za prace nad promieniotwórczością (wraz z żoną Marią Skłodowską i Antoinem Becquerelem).       105 rocznica  
1908 - Urodziła się Irena Eichlerówna, aktorka, występowała w teatrach w Wilnie, Krakowie i Lwowie. Po wojnie kreowała role dramatyczne i tragiczne w warszawskim Teatrze Współczesnym i Narodowym. (zm. 12.09.1990)
1909 - Urodził się Marian Podkowiński, dziennikarz, tłumacz, publicysta. Jako komentator Polskiej Agencji Prasowej relacjonował proces zbrodniarzy hitlerowskich przed Międzynarodowym Trybunałem Wojskowym w Norymberdze, autor blisko 50. książek m.in. "Nowe Niemcy”, "Za amerykańskim kordonem”, "Po obu stronach Atlantyku”. (zm. 07.08.2006)   
1925 - Urodził się Teodor Gendera, aktor teatralny, w filmach grał role charakterystyczne, głównie epizody. Wystąpił w obrazach: "Bicz Boży”, "Agent nr 1”, "Bolesław Śmiały”, "Nie lubię poniedziałków”, "Gniazdo”, "Śmierć prezydenta”, "Siekierezada”, "Psy”, "Superwizja”. (zm. 13.04.2001)
1931 - Ukazał się pierwszy numer "Zielonego Sztandaru", pisma Polskiego Stronnictwa Ludowego. Jego pierwszym redaktorem naczelnym był  Maciej Rataj, marszałek Sejmu w latach międzywojennych. 80 rocznica
1935 - Zmarł Mieczysław Frenkiel, aktor teatralny i filmowy, znany z ról kostiumowych w komediach Fredry i Moliera. (ur. 15.07.1858)
1935 - Urodził się Dudley Moore, angielski aktor, komik i muzyk. Zagrał między innymi w filmach: "Nieczyste zagranie”, "Sześć tygodni”, "Artur”, "Dziesiątka”. (zm. 27.03.2002)  
1936 - Na Placu Krasińskich w Warszawie odsłonięto pomnik Jana Kilińskiego. Podczas okupacji Niemcy usunęli monument w odwecie za akcję Organizacji Małego Sabotażu "Wawer", związaną z pomnikiem Kopernika. W 1945 roku pomnik Kilińskiego wrócił na miejsce, zaś w 1959 został przeniesiony na Podwale. 75 rocznica
1941 - Urodził się Włodzimierz Wander, muzyk i saksofonista, na przełomie lat 60-tych i 70-tych najpopularniejszy i najlepszy saksofonista beatowy w Polsce; kierownik muzyczny Niebiesko- Czarnych, członek grup Polanie i Wanderpol. 70 rocznica

1943 - W getcie warszawskim wybuchło powstanie pod dowództwem Mordechaja Anielewicza i Marka Edelmana. Była to próba powstrzymania ostatecznej likwidacji getta, rozpoczętej przez Niemców kilka miesięcy wcześniej. Z 70-ciu tysięcy Żydów, którzy znajdowali się w getcie w chwili wybuchu powstania 13 tysięcy zginęło, pozostali zostali wywiezieni do obozów zagłady (walki trwały do połowy maja 1943 roku).  

1943 - Urodził się Edward Dwurnik, malarz, grafik, autor cykli, między innymi  "Podróż autostopem”, "Różne błękity”, portretów i cyklu graficzny "Wiosna”. Namalował ponad 3000 obrazów.  
1945 - Rząd RP na Uchodźstwie powołał podziemną Delegaturę Sił Zbrojnych z komendantem płk. Janem Rzepeckim.
1945 - W obozie zagłady w Ravensbrueck Halina Krahelska, pisarka, publicystka, działaczka społeczna - członkini PPS-Frakcja Rewolucyjna oraz Ligi Obrony Praw Człowieka i Obywatela. Była współorganizatorką Klubu Demokratycznego w Warszawie, autorką prac na tematy społeczne m.in. "Praca dzieci i młodocianych” i "Polski strajk”.   (ur. 12.05.1892)
1949 - Urodziła się Paloma Picasso, hiszpańsko-francuska projektantka mody, biżuterii i perfum, córka malarza Pabla Picassa. Dwuznaczną sławę przyniósł jej występ jako Elżbieta Batory w filmie Waleriana Borowczyka z 1974 roku "Opowieści niemoralne".
1951 - Urodził się Jan Bachleda-Curuś, narciarz, olimpijczyk, akademicki wicemistrz świata z 1978 r. i wielokrotny mistrz Polski w konkurencjach alpejskich; wraz ze swoim bratem Andrzejem Bachledą należał do najwybitniejszych polskich narciarzy alpejskich (zm. 07.02.2009).  50 rocznica
1953 - Urodził się Andrzej Pągowski, grafik, autor plakatów zapowiadających sztuki teatralne, filmy, festiwale oraz konkursy piosenek, okładek płyt, opracowań graficznych magazynów "Moda” i "Playboy”.  
1967 - Zmarł Konrad Adenauer, niemiecki polityk, pierwszy kanclerz Republiki Federalnej. Jest uważany za twórcę potęgi gospodarczej i prestiżu politycznego Niemiec. (ur. 5.01.1876) 
1968 - Zmarł Kamil Giżycki, pisarz i podróżnik, autor książek przygodowych dla młodzieży "Polowania egzotyczne”, "Przez knieje i stepy”, "Nil, rzeka wielkiej przygody”, "Hebanowa miłość”.  
1971 - Związek Radziecki wystrzelił pierwszą w historii badań Kosmosu, stację orbitalną "Solut 1". Po zakończeniu misji została zrzucona do Pacyfiku na początku października 1971 roku. 40 rocznica
1973 - Wystrzelenie radzieckiego satelity geofizycznego Interkosmos 9 - Kopernik 500, wyposażonego w polskie przyrządy do badań jonosfery i promieniowania radiowego Słońca.
1979 - W Toronto otwarto pierwszy Cineplex z 18 salami kinowymi.
1983 - Zmarł Jerzy Andrzejewski, pisarz, publicysta, autor scenariuszy filmowych i powieści, między innymi "Popiół i diament”, "Idzie skacząc po górach”, "Ład serca”, "Ciemności kryją ziemię”, "Miazga”, "Bramy raju”, "Lis”, opowiadania "Noc”. (ur. 1909)  
1988 - Zmarł Jonasz Kofta, poeta, satyryk i aktor kabaretowy. Przez wiele lat był związany  z radiową Trójką. Napisał teksty do wielu piosenek, między innymi "Pamiętajcie o ogrodach", "Song o ciszy", "Jej portret", Wakacje z blondynką", "Radość o poranku" i "Kwiat jednej nocy". Wielokrotnie był laureatem Festiwalu Polskiej Piosenki w Opolu. (ur. 1942)  
1989 - Zmarła Daphne du Maurier, angielska pisarka, autorka powieści i opowiadań m.in. "Oberża na pustkowiu”, "Niebieskie soczewki”, "Nie oglądaj się teraz”. Według powieści "Rebeka”, Alfred Hitchcock nakręcił film o tym samym tytule.  
1995 - Zamach terrorystyczny na budynek władz federalnych w Oklahoma City. Wybuch bomby umieszczonej w samochodzie zniszczył 7-piętrowy budynek, powodując śmierć 168 osób i raniąc ponad 680.
1996 - Na szczycie państw G-7 w Moskwie z udziałem Rosji przyęto rezolucję w sprawie opracowania międzynarodowej konwencji o bezpiecznym neutralizowaniu odpadów radioaktywnych. 15 rocznica
1997 - Zmarła Maria Wittekówna, komendantka Wojskowej Służby Kobiet AK, pierwsza w dziejach oręża polskiego kobieta - generał. (ur. 16.08.1899)  
2005 - Niemiecki kardynał Joseph Ratzinger, dziekan kolegium kardynalskiego, w drugim dniu konklawe, wybrany został na papieża i przybrał imię Benedykt XVI.  
2005 - Zmarł Niels-Henning Orsted Pedersen, duński muzyk jazzowy, kontrabasista. Występował ze sławnym trio jazzowym Oscara Petersona. Był znany ze swojej imponującej techniki oraz stylu, postrzeganego przez niektórych jako kontynuacja innowacyjnej twórczości Scotta La Faro. Zwany "wspaniałym Duńczykiem z niekończącym się imieniem", Pedersen był przez swoich fanów nazywany po prostu NHØP. (ur. 1946)  
2007 - Zmarł Bohdan Paczyński, astronom i astrofizyk. W swoich badaniach zajmował się głównie teorią ewolucji gwiazd, dysków akrecyjnych, mikrosoczewkowania grawitacyjnego oraz rozbłyskami gamma. Pracował w Stanach Zjednoczonych.  
2007 - Zmarł Jean-Pierre Cassel, francuski aktor, który zdobył popularność dzięki komediom Philippe’a de Broki z lat 60-tych i rolom amantów w filmach muzycznych. Grał między innymi w obrazach "Dyskretny urok burżuazji”, "Piekło”, "Pstrąg”, "Pret-a-porte”, "Vincent i Theo”.  
2009 - Zmarł Eugeniusz Waniek, malarz, w II czasie wojny - żołnierz AK.  Rysował wywózkę ludności polskiej do Kazachstanu, dokumentował zabudowę, portretował mieszkańców: Polaków, Żydów, Ukraińców. Był profesorem honorowym Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie.
2009 - Zmarł James Graham Ballard, angielski pisarz, nowelista i eseista, w latach 50. i 60. czołowy przedstawiciel tzw. ”nowej fali” w literaturze fantastycznonaukowej. Do najbardziej znanych jego dzieł należą powieści: "Kraksa”, "Zatopiony świat”, "Imperium Słońca”, "Królestwo nadchodzi”, "Wyspa”.