Historia

5 sierpnia

Ostatnia aktualizacja: 04.08.2011 12:37
Stracono Romualda Traugutta.

1461 - Urodził się Aleksander Jagiellończyk, wielki książę litewski i król Polski w latach 1501-1506. (zm. 19.08.1506) 550 roczn.

1579 - Zmarł Stanisław Hozjusz, ksiądz, teolog, pisarz, pochodzenia niemieckiego, biskup chełmiński i warmiński, od 1561 roku kardynał. Przewodniczył obradom soboru powszechnego w Trydencie. W 1564 roku sprowadził do Polski zakon jezuitów i założył w Braniewie kolegium jezuickie. Był czołowym przedstawicielem kontrreformacji w Polsce. (ur. 05.05.1504)

1631 - Urodził się Adam Adamandy Kochański herbu Lubicz, jezuita. Był nadwornym matematykiem, zegarmistrzem, bibliotekarzem króla Jana III Sobieskiego, wychowawcą królewicza Jakuba. Pozostawił po sobie wiele prac naukowych głównie z matematyki i mechaniki. Zmarł 19 maja 1700 roku. 380 rocznica

1753 - Urodził się Wawrzyniec Gucewicz, architekt, reprezentant klasycyzmu, pracował głównie na Litwie, gdzie zaprojektował między innymi ratusz i katedrę w Wilnie, kościół w Suderwie. Zmarł 21 grudnia 1798 roku.

1772 - Pierwszy rozbiór Polski. Austria, Prusy i Rosja podpisały w Petersburgu traktaty rozbrojowe o podziale ziem polskich.

1802 - Urodził się Niels Henrik Abel, norweski matematyk, prowadził badania w dziedzinie teorii szeregów i całek eliptycznych. Zmarł 6 kwietnia 1829 roku.

1805 - Powstało jedno z pierwszych muzeów publicznych w Polsce. Stanisław Kostka Potocki udostępnił własne zbiory sztuki zgromadzone w Pałacu Wilanowskim.

1813 - Urodził się Ivar Aasen, norweski nauczyciel, poeta i językoznawca, przeciwnik stosowania w Norwegii języka duńskiego i twórca języka neo norweskiego ‘landsmål’, dziś zwanego „nynorsk”. Autor gramatyki, słownika przysłów, pieśni narodowych i dramatów. Zmarł 23 września 1896 roku.

1816 - Zmarł Tomasz Wawrzecki, generał i polityk, minister sprawiedliwości w Królestwie Polskim, ostatni Naczelnik Powstania Kościuszkowskiego. Urodził się w 1753 lub 1759 roku na Litwie. 195 rocznica

1844 - Urodził się Ilja Jefimowicz Riepin, rosyjski malarz, malował obrazy rodzajowe o tematyce z życia współczesnej Rosji, historyczne i portrety: "Burłacy na Wołdze", "Aresztowanie agitatora", "Procesja w guberni kurskiej". Jego prace charakteryzuje duża różnorodność ujęć i nastrojów, wyczucie barwy i światła. (zm. 29.09.1930)

1850 - Urodził się Guy de Maupassant, francuski pisarz naturalista, autor powieści "Bel Ami" oraz "Piotr i Jan". Od 1880 do 1890 opublikował ponad 260 nowel w 16 tomach. Zmarł 6 lipca 1893 roku.

1858 - Zakończono budowę transatlantyckiej linii telegraficznej przez Atlantyk, pierwszą informację przesłano z Irlandii do Nowej Funlandii.

1864 - Na stokach warszawskiej cytadeli został stracony Romuald Traugutt, ostatni dyktator Powstania Styczniowego. Wraz z nim ponieśli śmierć dyrektorzy wydziałów Rządu Narodowego: Rafał Krajewski, Józef Toczyski, Roman Żuliński i Jan Jeziorański. To wydarzenie przyspieszyło upadek powstania. Imieniem Traugutta nazwano ulicę w Śródmieściu Warszawy, park na Żoliborzu oraz fort na Pradze. (ur. 16.01.1826)

1872 - Zmarł Charles Delaunay, francuski astronom, zajmował się głównie teorią ruchów Księżyca oraz teorią przypływów i odpływów morskich. (ur. 09.04.1816)

1884 - Urodził się Ludwik Hirszfeld, biolog, hematolog, profesor Uniwersytetu Wrocławskiego, twórca polskiej szkoły immunologicznej oraz nowej dziedziny nauki - seroantropologii, współtwórca nauki o grupach krwi, autor prac "Immunologia ogólna" i "Historia jednego życia". Jest patronem ulicy na warszawskim Ursynowie. Zmarł 7 marca 1954 roku.

1885 - Urodził się Franciszek Staff, ichtiolog, profesor SGGW oraz Politechniki Warszawskiej, współtwórca i prezes Polskiego Towarzystwa Zootechnicznego, autor ponad 50. prac naukowych z ichtiologii i rybactwa, jeden z pionierów rybactwa i badań ichtiologicznych w Polsce po odzyskaniu niepodległości. (zm. 02.08.1966)

1890 - Urodził się Erich Kleiber, austriacki dyrygent i kompozytor, w latach 20. objął stanowisko dyrektora Staatsoper Unter den Linden w Berlinie, w połowie lat 30 opuścił Niemcy i po kilku latach podróży osiedlił się w Argentynie, był jednym z dyrygentów tak zwanej Wielkiej Piątki, pozostawił po sobie wiele nagrań płytowych, z których najsłynniejsze zrealizował po wojnie: III Symfonia Es-Dur op. 55 i V Symfonia c-moll op. 67 Beethovena. (zm. 27.01.1956)

1895 - Zmarł Fryderyk Engels, niemiecki myśliciel i działacz polityczny, jeden z najbliższych współpracowników Karola Marksa, współzałożyciel I i II Międzynarodówki, współtwórca materializmu historycznego, wspólnie z Marksem opublikował "Manifest Komunistyczny". (ur. 28.11.1820)

1900 - Urodził się Leonard Buczkowski, aktor i reżyser filmowy. Samodzielnie zrealizował 12 filmów, między inymi "Wierną rzekę" i "Testament profesora Wilczura", a po II wojnie światowej reżyserował film "Zakazane piosenki". Zmarł 19 lutego 1967 roku.

1904 - Urodziła się Janina Broniewska, pisarka, publicystka i pedagog. W latach 30. redaktorka "Płomyka", autorka książek dla dzieci i młodzieży, między innymi: "Ciapek włóczęga", "Filip i jego załoga na kółkach", "Historia gałgankowej Balbisi", "Czołg pułkownika Kukułki". (zm. 17.02.1981)

1906 - Urodził się John Huston, amerykański reżyser i aktor, autor scenariuszy filmowych. Pracował dla Metro-Goldwyn-Mayer, jest znany z filmów: "Asfaltowa dżungla", "Noc iguany", "Sokół maltański", "Skarb Sierra Madre", "Skłóceni z życiem", "Pod wulkanem", "Moby Dick". Zmarł 28 sierpnia 1987 roku. 105 rocznica

1908 - Zmarł Walery Wróblewski, jeden z przywódców Powstania Styczniowego, generał Komuny Paryskiej. Był przedstawicielem Polski w Radzie Generalnej I Międzynarodówki. (ur. 27.12.1836)

1910 - Urodził się Erik Lindergren, szwedzki poeta, wydał między innymi zbiór poezji "W sali zwierciadeł", tłumacz poezji Zbigniewa Herberta. Zmarł 31 maja 1968 roku.

1914 - W nocy z 5 na 6 sierpnia nastąpił wymarsz Pierwszej Kadrowej Kompanii strzelców z krakowskich Oleandrów pod dowództwem Józefa Piłsudskiego do Królestwa Polskiego. Jej zadaniem było wywołanie antyrosyjskiego powstania w Królestwie Polskim. Po bezskutecznej próbie przebicia się do Warszawy i wywołania tam powstania, Pierwsza Kadrowa powróciła do Krakowa, stając się zalążkiem Legionów Polskich.

1921 - Ur. Roman Bratny, pisarz, poeta, autor sztuk scenicznych redaktor czasopism kulturalnych "Pokolenia", "Nowa Kultura", "Kultura". Autor powieści: "Kolumbowie rocznik 20", "Spacer w ZOO", "Kiosk na Dębowego", "Ile jest życia", opowiadań: "Rozstrzelane wesele", 'Błazen Królestwa Niebieskiego", "Krok ostateczny". 90 rocznica

1927 - Urodził się Janusz Tazbir, historyk, profesor Uniwersytetu Warszawskiego, prowadzi badania nad historią kultury i ruchów religijnych w XVI i XVII wieku. Jest autorem licznych prac, między innymi: "Jezuici w Polsce do XVII wieku", "Bracia polscy na wygnaniu" oraz "Szlaki kultury polskiej".

1930 - Urodził się Neil Armstrong, amerykański astronauta, pierwszy człowiek, który stanął na powierzchni Księżyca 21 lipca 1969 roku.

1931 - Urodził się Janusz Majewski, reżyser filmowy, autor filmów: "Zaklęte rewiry", "CK dezerterzy", "Królowa Bona", "Lokis", "Złoto dezerterów", "Po sezonie".

1935 - Urodził się Michael Ballhaus, niemiecki operator filmowy, twórca zdjęć do filmów: "Dracula", "Małżeństwo Marii Braun", "Gangi Nowego Jorku", "Kolor pieniędzy", "Ostatnie kuszenie Chrystusa", laureat nagrody Stowarzyszenia Amerykańskich Operatorów Filmowych w 2006 roku za całokształt twórczości.

1938 - Urodziła się Maria Wachowiak, aktorka i reżyser teatralny, występowała w łódzkim teatrze Powszechnym i w teatrach warszawskich - Narodowym i Dramatycznym, grała w filmach: "Daleka jest droga", "Naganiacz", "Jej powrót". Od 1982 roku za granicą.

1940 - Podpisano polsko-brytyjską umowę wojskową regulującą tworzenie polskich sił zbrojnych w Wielkiej Brytanii. Na mocy umowy 26 tysięcy osób walczyło w Europie i Afryce. Również w sierpniu sformowano dywizjony lotnictwa myśliwskiego 302 i 303.

1940 - Łotwa została przyłączona do Związku Radzieckiego. 4 maja 1990 roku parlament łotewski proklamował deklarację niepodległości Republiki Łotwy.

1942 - Urodziła się Barbara Sołtysik, aktorka teatralna i filmowa. Grała między innymi w filmach: "Akcja pod Arsenałem", Chłopak i dziewczyna", "Soból i panna", "Tato", "Egzekutor", w serialu telewizyjnym "Dom".

1944 - Żołnierze harcerskiego batalionu Armii Krajowej "Zośka" opanowali obóz koncentracyjny, tak zwaną "Gęsiówkę", znajdującą się na rogu ul. Gęsiej i Zamenhoffa w Warszawie. Żołnierze uwolnili 350 Żydów, w większej części obywateli rumuńskich, węgierskich, czeskich i holenderskich. Niektórzy z uratowanych więźniów przyłączyli się do walk powstańczych.

1944 - Zmarł Jędrzej Moraczewski, polityk socjalistyczny II RP, premier w latach 1918 -1919, minister w wielu rządach okresu międzywojennego, autor prac "Rządy ludowe w Polsce", "Granica między Polską a Ukrainą" i "Rozważania nad położeniem politycznym i gospodarczym Polski".

1945 - We Wrocławiu uruchomiono Fabrykę Wagonów "Pafawag".

1950 - Zmarł Emil Abderhalden, szwajcarski biochemik i fizjolog, prowadził badania nad przemianą materii, biochemią aminokwasów, hormonów i enzymów, uważany jest za twórcę nowoczesnej nauki o żywieniu - dietetyki), łączył działalność naukową z działalnością na rzecz podniesienia poziomu moralności, szczególnie wspierał walkę z alkoholizmem. (ur. 09.03.1877)

1953 - W pobliżu wsi Krzemionki Opatowskie odkryto kopalnię krzemienia sprzed 4 tysięcy lat.

1955 - Stracono Ludwika Danielaka z Konspiracyjnego Wojska Polskiego, była to ostatnia egzekucja żołnierza podziemia.

1960 - Urodził się Mariusz Kazana, prawnik, urzędnik państwowy i dyplomata, od 11 lutego 2008 roku dyrektor Protokołu Dyplomatycznego MSZ. (zg. 10.04.2010 w Smoleńsku)

1960 - Urodziła się Anna Wojton, aktorka teatralna, związana z teatrami warszawskimi, między innymi: Ateneum, Nowym i Ochoty, występuje również w filmie: "Przyspieszenie", "Dzień świra", "Haker", "Labirynt", "Odwróceni", "Wszyscy jesteśmy Chrystusami".

1960 - Burkina Faso, jako Górna Wolta, uzyskała niepodległość.

1962 - Zmarła Marilyn Monroe, amerykańska aktorka, symbol urody i seksu lat 50., jedna z legend amerykańskiego kina, grała w filmach: "Przystanek autobusowy", "Książę i aktoreczka", "Pół żartem, pół serio", "Mężczyźni wolą blondynki", "Skłóceni z życiem", "Niagara". (ur. 01.06.1926)

1963 - Przedstawiciele USA, Wielkeij .Brytanii i ZSRR podpisali układ o zakazie prób broni nukleranej w atmosferze, przestrzeni kosmicznej i pod wodą.

1966 - W Nowym Jorku w czasie posiedzenia Rady Społeczno-Gospodarczej ONZ powołano Organizację Narodów Zjednoczonych do spraw Rozwoju Przemysłowego - UNIDO z siedzibą w Wiedniu. 45 rocznica

1967 - Odbyła się premiera pierwszej płyty zespołu Pink Floyd "The Piper At The Gates of Dawn".

1983 - Zmarł Bart Bok, holenderski astrofizyk, założyciel Obserwatorium Narodowego w Meksyku, przez wiele lat pracownik na Uniwersytecie Harvarda. Odkrył między innymi ciemne, okrągłe obłoki materii, które wyróżniały się na tle gwiazd. Na cześć uczonego uzyskały nazwę "mgławic Boka". (ur. 28.4.1906)

1984 - Zmarł Richard Burton, brytyjski aktor teatralny i filmowy. Grał role teatralne w "Hamlecie" i" Doktorze Fauście" i filmowe w "Kleopatrze" oraz "Kto się boi Wirginii Woolf". W 1975 dostał Grammy Awards za nagranie dla dzieci Little Prince. Był 7-krotnie nominowany do nagrody Oscara. Kilka razy rozwodził się i ponownie żenił z Elizabeth Taylor. Urodził się 10 listopada 1925 roku.

1987 - Zmarł Zygmunt Mycielski, kompozytor i publicysta muzyczny. Komponował symfonie, balety, utwory kameralne. Urodził się 17 sierpnia 1907 roku.

1988 - Zmarł Józef Pieracki, aktor teatralny i filmowy, występował w Teatrze Dramatycznym we Wrocławiu, a następnie w Teatrze Powszechnym oraz Narodowym w Warszawie, Teatrze Ziemi Opolskiej i Teatrze Nowym w Warszawie, gdzie pracował do śmierci. Grał również w filmie, między innymi: "Giuseppe w Warszawie", "Lalka", "Wspólny pokój", "Gdzie jest generał". (ur. 10.09.1909)

1988 - W Związku Radzieckim ogłoszono rehabilitację Lwa Kamieniewa, Gieorgija Piatakowa, Karola Radka i Grigorija Zinowiewa, działaczy bolszewickich, ofiar stalinowskich czystek z lat 1936 -1937.

1991 - Zmarł Soichiro Honda, japoński inżynier, założyciel koncernu Honda Motor Co. (ur. 17.11.1906) 20 roczn.

1995 - Zmarł Jules Horowitz, francuski fizyk nuklearny, uważany za jednego z twórców francuskiej bomby atomowej. (ur. 1921)

2000 - Zmarł sir Alec Guinness - znany brytyjski aktor teatralny i filmowy, laureat dwóch Oscarów. Wystąpił w kilkudziesięciu filmach: "Oliver Twist", "Lawrence z Arabii", Doktor Żiwago", "Gwiezdne wojny", "Imperium kontratakuje" i "Powrót Jedi". (ur. 02.04.1914)

2002 - Zmarł Jerzy Lipka, dziennikarz, pisarz science-fiction, autor opowiadania "Co większe muchy", publikacji popularno-naukowych i książki dla dzieci - "Wakacje kapitana Nemo". (ur. 1943)

2005 - Zmarł Rajmund Ziemski, malarz, profesor warszawskiej Akademii Sztuk Pięknych. (ur. 1930)

2005 - Zmarł Raymond Klibansky, kanadyjski filozof pochodzenia niemieckiego, profesor uniwersytetów w Montrealu i Oksfordzie. (ur. 15.10.1905)

2007 - Zmarł kardynał Jean-Marie Lustiger, arcybiskup Paryża w latach 1981 - 2005, jedna z najwybitniejszych postaci francuskiego Kościoła katolickiego. Za jedno ze swoich głównych zadań uznawał ewangelizację zlaicyzowanej Francji. Autor prac poświęconych religii i wierze. W 1995 roku został członkiem Akademii Francuskiej. (ur. 17.09.1926)

Czytaj także

4 sierpnia

Ostatnia aktualizacja: 04.08.2011 09:12
Zginął Krzysztof Kamil Baczyński.
rozwiń zwiń