Historia

3 października

Ostatnia aktualizacja: 03.10.2011 00:00
Urodził się Jan Nowak-Jeziorański.
Audio
  • "Wyławiam każdy odgłos z Polski, ja tym żyję" stwierdza Nowak-Jeziorański. Omawia swoje ulubione lektury: "Konspira", "Oni", "Kto zabił I sekretarza", "Polska Walcząca", książki Chlebowskiego o AK i wydawnictwa podziemne. Analizuje obraz Rosji widzianej z Waszyngtonu, odchylenia w różnych krajach bloku sowieckiego i na ile będą one tolerowane.

1914 - Urodził się Jan Nowak-Jeziorański, pisarz i polityk, wieloletni dyrektor rozgłośni polskiej Radia Wolna Europa. W czasie II wojny światowej był emisariuszem Armii Krajowej i rządu w Londynie. Słynny "kurier z Warszawy", był ostatnim wysłannikiem z Londynu, który dotarł do stolicy przed wybuchem Powstania Warszawskiego. Po wojnie przebywał na Uchodźstwie. Był redaktorem polskiej sekcji BBC i dyrektorem sekcji polskiej Radia Wolna Europa. Autor wspomnień "Kurier z Warszawy", "Wojna w eterze" i "Polska z oddali". Zmarł 20 stycznia 2005 roku.

Pozostałe wydarzenia:

1501 - Aleksander Jagiellończyk został wybrany na króla Polski. W Mielniku ogłoszono nowy akt unii Polski z Litwą, który przewidywał zniesienie instytucji odrębnego władcy w Wielkim Księstwie Litewskim. 510. rocznica

1803 - Urodził się John Gorrie, amerykański lekarz i humanista, wynalazca urządzeń chłodniczych i klimatyzacyjnych a przede wszystkim - lodówki. (zm. 29.06.1855).

1844 - Urodził sie Patrick Manson, brytyjski lekarz i badacz, twórca medycyny tropikalnej. Przez wiele lat praktykował w Chinach. W Hongkongu założył szpital specjalizujący się w chorobach tropikalnych. Po powrocie do Anglii w 1899 roku otworzył pierwszy na wyspach szpital medycyny tropikalnej. Jest autorem wielu podręczników. W 1903 roku otrzymał za swoje osiągnięcia tytuł szlachecki. (zm. 09.04.1922) 

1816 - Urodził się Eugène Edine Pottier, francuski rewolucjonista socjalistyczny, poeta; napisana przez  niego "Międzynarodówka" stała się najważniejszą pieśnią światowego ruchu robotniczego i śpiewana jest do dzisiaj przez lewicowych związkowców, komunistów, socjalistów i socjaldemokratów (zm. 06.11.1887) 195. rocznica

1863 - Urodził się Stanisław Zaremba, matematyk, przedstawiciel krakowskiej szkoły matematycznej, profesor Uniwersytetu Jagiellońskiego. Założyciel Polskiego Towarzystwa Matematycznego w 1919 roku, autor prac "Arytmetyka teoretyczna" oraz "Wstęp do analizy". (zm. 23.11.1942)  

1867 - Urodził się Pierre Bonnard, francuski malarz, grafik, scenograf. Malował sceny rodzajowe, akty, martwe natury, wykonywał ilustracje książkowe, afisze. Wywarł duży wpływ na nurt kolorystyczny w malarstwie europejskim. (zm. 23.01.1947)

1867 - Zmarł Elias Howe, amerykański wynalazca maszyny do szycia. We wrześniu 1846 roku opatentował ulepszoną maszynę, która używała dwóch oddzielnych nitek. Była to maszyna przeznaczona dla przemysłu.

1881 - Urodził sie Ludomir Rogowski, kompozytor i dyrygent; w pierwszych latach XX wieku założył  w Wilnie szkołę muzyczną oraz orkiestrę symfoniczną, prowadził orkiestrę Teatru Nowoczesnego. 130. rocznica

1882 - Urodził się Karol Szymanowski, kompozytor, pianista, obok Fryderyka Chopina uznawany za najwybitniejszego polskiego kompozytora. Autor symfonii, oper - "Król Roger", baletu "Harnasie", utworów fortepianowych, kameralnych, skrzypcowych oraz pieśni. Wypracował własny styl oparty na elementach folkloru góralskiego i kurpiowskiego. Rok 2007 został przez Sejm ogłoszony Rokiem Szymanowskiego. (zm. 29.03.1937)

1895 - Urodził się Siergiej Jesienin, rosyjski poeta, którego twórczość była inspirowana folklorem ludowym i sztuką sakralną. Autor poematów "Inonija",  "Przemienienie", "Spowiedź chuligana",  "Pugaczow" i zbiorów poezji "Moja gwiazdo płoń". Zginął śmiercią samobójczą, 28 grudnia 1925 roku. Pamięci Jesienina wielu poetów poświęciło wiersze, w tym Władysław Broniewski - "Nocny gość"

1896 - Urodził się Stanisław Tatar, generał, zastępca szefa sztabu Komendy Głównej AK, współtwórca operacji "Burza", dowódca artylerii I Korpusu Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie, organizator przewiezienia do kraju w 1947 roku złotego Funduszu Obrony Narodowej, jeden z oskarżonych w tzw. "procesie generałów". (zm. 1980) 115. rocznica

1896 - Zmarł William Morris, angielski poeta i pisarz, autor powieści utopijnej "Wieści znikąd". Malarz, jeden z prekursorów modernizmu; aby udostępnić publiczności użytkowe dzieła sztuki założył w Londynie sklep z przedmiotami do dekoracji wnętrz; autor książki "Sztuki dekoracyjne, ich związki z życiem współczesnym". 115. rocznica

1897 - Urodził się Louis Aragon, francuski poeta i pisarz, autor licznych powieści, jak "Dzwony Bazylei", "Wielki Tydzień", "Wyrok śmierci". Był członkiem Académie Goncourt. (zm. 24.12.1982)

1900 - Urodził się Thomas Clayton Wolfe, amerykański pisarz i nowelista, autor powieści: "Spójrz ku domowi aniele", "Nie ma powrotu". Zmarł 15 września 1938 roku.

1904 - Urodził sie Charles Pedersen, amerykański chemik. Jego badania przyczyniły się do określenia czynników decydujących o zdolności cząsteczek do wzajemnego rozpoznawania się i dopasowywania w reakcjach biochemicznych. W 1987 roku otrzymał nagrodę Nobla w dziedzinie chemii. (zm. 26.10.1989)

1906 - W Berlinie odbyła się pierwsza konferencja poświęcona radiotelegrafii. Uczestnicy zaproponowali przyjęcie sygnału SOS jako sygnału wołania o ratunek. 105. rocznica

1907 - Urodził się Spirydion Albański, piłkarz, bramkarz, uczestnik olimpiady w Berlinie w 1936 roku. Zawodnik lwowskiej Pogoni, w której barwach w latach 1928 - 1939 rozegrał 234 mecze, co było rekordem wśród bramkarzy naszej ekstraklasy w okresie międzywojennym. (zm. 28.03.1992)

1910 - Urodził się Andrzej Waksmundzki, chemik, profesor Uniwersytetu im. Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie, twórca polskiej szkoły chromatografii i pionier techniki        światłowodowej. W 1979 roku jako jeden z pierwszych w świecie samodzielnie uruchomił światłowodową linię telekomunikacyjną. Zmarł 7 grudnia 1998 roku.

1912 - Rządy Serbii, Bułgarii, Czarnogóry i Grecji skierowały wspólne ultimatum do Istambułu: Cesarstwo Otomańskie miało trzy dni na przyznanie autonomii Macedonii, Starej Serbii i Albanii. Odrzucenie ultimatum przez rząd turecki spowodowało wybuch wojny na Bałkanach.

1916 - Urodził się James Herriot, brytyjski weterynarz i pisarz; w latach 70. XX wieku wydarzenia ze swojej praktyki opisał w serii dziewięciu powieści pod wspólnym tytułem "Wszystkie stworzenia duże i małe". (zm. 24.02.1995) 95. rocznica

1924 - Zmarł Władysław Zamoyski, działacz społeczny w Wielkopolsce, na Podhalu i na emigracji we Francji. Zasługą jego jest między innymi to, że Morskie Oko jest w granicach Polski: w celu uratowania lasów tatrzańskich od dewastacji w 1889 roku wykupił je, a w sporze majątkowym o część Tatr Wysokich uzyskał w 1902 roku wyrok włączenia okolic Morskiego Oka w granice Galicji. Wszystkie swoje dobra zapisał narodowi tworząc fundację Zakłady Kórnickie.

1925 - Urodził się Gore Vidal, amerykański pisarz, scenarzysta i polityk, autor powieści: "Nie oglądaj się w stronę Sodomy", "Mesjasz", "Julian", "Stworzenie świata", dramatu "Ten najlepszy" oraz opowiadań, sztuk teatralnych i esejów.

1929 - Zmarł Gustav Stresemann, przywódca niemieckiej Partii Ludowej, kanclerz w 1923 roku, po I wojnie światowej zainicjował regulację niemieckich reparacji i zapoczątkował politykę zacieśniania kontaktów z państwami zachodnimi, wprowadził Rzeszę do Ligi Narodów z prawem stałego członkostwa w Radzie tej organizacji. W 1926 roku otrzymał pokojową nagrodę Nobla.

1935 - Włoskie siły zbrojne wkroczyły do Etiopii. Był to rewanż za klęskę Włoch w 1896 roku, która doprowadziła do powstania niezależnej Etiopii.

1936 - Zmarł Henryk Gay, architekt i inżynier, autor wielu budynków w stolicy m.in. siedziby Rady Ministrów, Biblioteki Krasińskich, Hipoteki, domów pracowników kolejowych przy ul. Targowej. 75. rocznica

1936 - Urodził się Steve Reich, amerykański kompozytor, jeden z pionierów minimalizmu w muzyce; jego utwory inspirowane są m.in. badaniami nad tradycją judaistyczną, muzyką perkusyjną Afryki 75. rocznica

1938 - Urodził się Eddie Cochran, wokalista, gitarzysta, kompozytor, jeden z pierwszych artystów, który potrafił wykorzystać możliwości wielośladowej techniki zapisu dźwięku. (zm. 17.04.1960)

1941 - Urodził się Ruggiero Raimondi, włoski śpiewak operowy, bas; zasłynął rolami w "Nieszporach sycylijskich" G. Verdiego, "Czarodziejskim flecie" W.A. Mozarta, "Cyruliku sewilskim", G. Rossiniego, "Cyganerii" i "Tosce" G. Pucciniego; wystąpił też w kilkunastu filmach muzycznych dzięki czemu stał się znany szerszej, nie tylko operowej publiczności. 70. rocznica

1944 - Po ewakuacji ludności cywilnej i wzięciu do niewoli ocalałych powstańców, Niemcy rozpoczęli planowe burzenie i palenie zabudowy Warszawy.

1944 - Zmarł Władysław Kotwicz, językoznawca i orientalista, profesor Uniwersytetu w Petersburgu i Lwowie, redaktor naczelny "Rocznika Orientalistycznego", autor prawie 150. prac naukowych, w tym gramatyki języka mongolskiego.

1945 - W Paryżu podczas I Światowego Kongresu Związków Zawodowych utworzono Światową Federację Związków Zawodowych - WFTU.

1950 - Urodził się Andrzej Szarmach, pseudonim "Diabeł", piłkarz, reprezentant Polski, trener. Srebrny medalista olimpijski z Montrealu w 1976 roku. W barwach reprezentacji Polski od 1973 do 1982 roku rozegrał 61 meczów, zdobywając 32 gole.

1958 - W Warszawie odbyła się premiera filmu Andrzeja Wajdy "Popiół i diament", według powieści Jerzego Andrzejewskiego.

1962 - Zmarł Grzegorz Timofiejew, poeta, pisarz i tłumacz, autor zbiorów "Miłość nie zna zmęczenia", "Człowiek jest nagi", "Inny horyzont", "Wiersze dla dzieci".

1974 - Słynny brazylijski piłkarz Edson Arantes de Nascimento - Pele zakończył karierę sportową.

1975 - Zmarła Zizi Halama, właściwe nazwisko Józefina Halama, tancerka. Do lat 30. XX wieku występowała z trzema siostrami i matką w zespole tanecznym Siostry Halama. Potem z  grupą baletową Feliksa Parnella występowała w wielu krajach Europy. W 1950 roku wycofała się ze sceny, poświęciła się pracy pedagogicznej. Urodziła się 17 stycznia 1905 roku.

1980 - Na wezwanie "Solidarności" w wielu zakładach pracy odbyły się jednogodzinne strajki na znak protestu przeciwko opieszałej realizacji porozumień sierpniowych.

1980 - Zmarł Jerzy Żurawlew, pianista, kompozytor i profesor, a później rektor Konserwatorium Warszawskiego. Inicjator Międzynarodowych Konkursów Pianistycznych im. Fryderyka Chopina. Jego zasługi dla Konkursu Chopinowskiego zostały nagrodzone w 1950 roku Nagrodą Państwową I stopnia. Był honorowym członkiem jury, relacjonował wydarzenia z konkursu w Polskim Radiu. Urodził się 25 grudnia 1886 roku.    

 1981 - Zmarł Tadeusz Kotarbiński, filozof, logik, profesor Uniwersytetu Warszawskiego; prezes Polskiej Akademii Nauk; twórca realizmu - materialistycznej koncepcji filozoficznej, pionier i współtwórca ogólnej teorii sprawnego działania, zwanej prakseologią; autor wielu prac naukowych m.in. "Traktat o dobrej robocie", "Medytacje o życiu godziwym", "Sprawność i błąd". 30. rocznica

1986 - Zmarł Stanisław Strumph-Wojtkiewicz, pisarz i publicysta, autor powieści historyczno-biograficznej "Traugutt" oraz szkiców i powieści dokumentalnych z II wojny światowej. Do najbardziej znanych należy "Sikorski i jego żołnierze". (ur. 21.06.1898) 25. rocznica

1990 - Zjednoczenie Niemiec poprzez przyłączenie pięciu landów byłej NRD do RFN na mocy artykułu 23. Ustawy Zasadniczej.

1990 - Podpisanie amerykańsko-radzieckiego układu o redukcji broni konwencjonalnej w Europie.

1991 - W Moskwie podczas spotkania KBWE dotyczącego praw człowieka został uchwalony dokument końcowy, uprawniający sygnatariuszy m.in. do przeprowadzania obowiązkowych kontroli w krajach podejrzanych o naruszanie praw człowieka. 20. rocznica

1996 - Wisława Szymborska została uhonorowana literacką Nagrodą Nobla. 15. rocznica

1997 - Powstała telewizja TVN.

1999 - Zmarł Akio Morita, współtwórca i wieloletni prezes japońskiego koncernu elektronicznego Sony. W 1946 roku Morita i nieżyjący już - Masura Ibuka założyli firmę "Telecommunications Engineering Corporation", która w 12 lat później zmieniała nazwę na "Sony Corporation". Obaj panowie w 1979 roku wprowadzili na rynek muzyczny walkmana. 

2000 - Zmarł Jerzy Wojciech Has, reżyser filmowy, scenarzysta, producent, pedagog, autor filmów: "Lalka", "Jak być kochaną", "Sanatorium pod klepsydrą", "Torowisko", "Szczęśliwy człowiek". Jego obraz "Rękopis znaleziony w Saragossie" przyniósł reżyserowi ogromną popularność na całym świecie, a wielu współczesnych reżyserów - Luis Buñuel, Pedro Almodóvar i David Lynch wymienia film, jako jedno z najbardziej inspirujących dzieł w historii światowego kina. Urodził się 1 kwietnia 1925 roku.

2003 - Zmarł William Steig, amerykański rysownik, autor i ilustrator książki "Shrek". Przez 70 lat współpracownik magazynu "New Yorker", dla którego zaprojektował ponad 100 okładek, autor książek dla dzieci. Sławę przyniósł mu dopiero sukces filmu nakręconego na podstawie jego książeczki dla dzieci pt. "Shrek". (ur. 1907)