Манюшка ў адным з лістоў звярнуўся да сына па-руску

Невядомыя факты з біяграфіі Станіслава Манюшкі знайшлі даследчыкі Магдалена Дзядэк і Радослаў Акуліч-Казарын.

Помнік Станіславу Манюшку на вул. Вільняўс у Вільні.

Viktar Korbut

На II Сімпозіуме даследчыкаў музыкі ХІХ стагоддзя, які адбыўся 11-12 сакавіка ў Варшаве, у Інстытуце мастацтвазнаўства Польскай АН, прафесар Магдалена Дзядэк з кракаўскага Ягелонскага ўніверсітэта расказала пра падрыхтоўку ёю разам з прафесарам Радославам Акулічам-Казарыным з познаньскага Універсітэта Адама Міцкевіча поўнага збору лістоў Станіслава Манюшкі, а таксама яго сваякоў і знаёмых. Першае і пакуль адзінае выданне пісем Манюшкі ажыццявіў Вітальд Рудзіньскі, які ў 1969 годзе выдаў „Listy zebrane” Манюшкі — на больш як 600 старонках. Аднак гэта выданне стала бібліяграфічнай рэдкасцю і патрабуе ўдакладненняў і дапаўненняў.

Дзякуючы новаму выданню лістоў Станіслава Манюшкі, якое рыхтуюць Магдалена Дзядэк і Радослаў Акуліч-Казарын, у навуковы абарот будуць уведзены новыя факты пра жыццё і дзейнасць кампазітара. Магдалена Дзядэк адзначае, што ўдалося выявіць няшмат новых лістоў Манюшкі, але гэта бясцэнныя знаходкі для навукі.

Магдалена Дзядэк: — Год таму новыя лісты былі знойдзены ў Малапольскай лічбавай бібліятэцы. Там апублікаваны ліст Манюшкі, знойдзены сярод дакументаў Уладыслава Куцэвіча, віленскага знаёмага кампазітара. Гэта вельмі ранні ліст — 1836 года, з якога мы даведваемся, што ўжо тады Манюшка стаў аўтарам першай оперы. Гэта ліст Манюшкі да сябра Янушкевіча, у якім ёсць такія словы: “Я быў бы рад цябе як мага скарэй убачыць у Вільні, а адна з найважнейшых прычын гэтага тое, што напярэдадні Новага года тут будуць іграць маю оперу. У сувязі з гэтым, падчас яе паказу хацеў бы атрымаць ад цябе парады і заўвагі”.

У гэтым жа лісце Манюшка дадае, што ў Вільню прыбыла нямецкая трупа Шмідкофа ў складзе 46 артыстаў. Гэта трупа таксама дзейнічала ў Мінску.

Магдалена Дзядэк: — З “новых” лістоў Манюшкі мы можам даведацца, хто дакладна выконваў першыя аперэты кампазітара. Бо гэта досыць заблытаная гісторыя. Дзейнічалі дзве трупы — польская і нямецкая Шмідкофа. У сезоне 1839/1840 года яны ігралі разам і Шмідкоф быў дырэктарам, потым рассталіся. І мы можам дакладна сказаць, што аперэта “Ідэал” ставілася не ў 1840 годзе, як напісана ў энцыклапедыях, а ў студзені 1841 года. І іграла яе якраз польская трупа.

Мы можам дакладна ўстанавіць, з якой трупай і з якімі акцёрамі Манюшка вёў перагаворы і з якімі сварыўся, а сварыўся — о дзіва! — са Шмідкофам.

Цытуючы далей ліст Манюшкі да сябра Янушкевіча, Магдалена Дзядэк прыводзіць цікавы фрагмент пра жыццё маладога Манюшкі ў Вільні.

Магдалена Дзядэк: — “Учора быў у рэсурсе на забаве, але не танцаваў. Мой зрок аслабеў ад бляску і я нічога не мог убачыць. Не мог пазнаць чалавека, які стаяў за два крокі ад мяне. І таму, не вітаючыся, мог быць прыняты за некультурнага чалавека. Але бачыў каханак з твайго спісу. У цябе вытанчаны густ. Кожная з дам магла б быць каралевай сходу ў рэсурсе. Але ты выбіраеш замужніх. Можа, яшчэ сам не ведаеш, што панна адна пайшла замуж за пана другога, а гэты пан ажаніўся з іншай. Але не хачу цябе засмучаць, хто быў больш шчаслівы ў дасягненні мэты. Але скажу табе, што ніводная з тваіх каханак не з’яўляецца паннай. Але што я табе кажу! Ты і сам перад шлюбам мог даведацца, наколькі сапраўднай была цнатлівасць кожнай з іх”.

Яшчэ адзін ліст Манюшкі з калекцыі Куцэвіча, датаваны 1857 годам, адлюстроўвае гастранамічныя густы Станіслава Манюшкі — увага! — у перыяд Вялікага посту, калі кампазітар піша пра „obcowanie z kiełbasą i szynką” («адносіны з каўбасой і шынкай»), а таксама „ze stynką i fląderką” — відамі рыб.

Магдалена Дзядэк расказвае, што некалькі неапублікаваных лістоў Манюшкі захавалася ў зборы Варшаўскага музычнага таварыства імя С. Манюшкі.

Магдалена Дзядэк: — Між іншым, гэта ліст да сына Балеслава з віншаваннем у сувязі з атрыманнем ім пасады ў аркестры.

Манюшка ў 1869 годзе піша да сына ліст, які пачынае па-руску: «Милостивый государь Болеслав Оркестрович».

Іншыя «дробныя» лісты, сведчыць Магдалена Дзядэк, дазваляюць удакладніць датаванні розных твораў Манюшкі.

Магдалена Дзядэк: — 26 лютага 1841 года жонка Станіслава Манюшкі — Аляксандра — адзначала імяніны. І ў сувязі з гэтым Манюшка ўручыў ёй партытуру “Свіцязянкі”. Унізе рукапісу жонка дапісала алоўкам: “Разам з гэтым білетам падараваў мне песню Міцкевіча “Свіцязянка”.

У „Encyklopedii PWN” датай напісання “Свіцязянкі” значыцца 1841 год. Я б не была такая ўпэўненая ў гэтым. Бо мусіў бы тады Манюшка вельмі хутка напісаць гэту песню, калі ўжо ў лютым гэта досыць вялікая песня была гатова. Можна меркаваць, што кампазітар напісаў яе раней.

Віктар Корбут

Слухайце аўдыё