Польскі дыялектолаг Мірослаў Янковяк працягвае даследаваць беларускія гаворкі на тэрыторыі Літвы. Вынікамі сваіх пошукаў ён па традыцыі дзеліцца перш за ўсё са слухачамі Беларускай рэдакцыі Польскага радыё. Фармальна летась у Вільні, але фактычна сёлета, у верасні, у Варшаве выйшла чарговая кніга польскага дыялектолага Мірослава Янковяка Współczesne gwary białoruskie na Litwie. Tom 1. Rejon orański ("Сучасныя беларускія гаворкі ў Літве. Том 1. Варанскí раён").
У манаграфіі апісваецца беларускі дыялект жыхароў 11 вёсак на граніцы Літвы з Беларуссю: Балбутай, Ракай, Кальвяй, Парамеліс, Катра, Рудня, Дубічай, Крывіляй, Кіючай, Камараўцішкес, Разумна. Вучоны іх наведаў у 2014 і 2023 гг. Можна з упэўненасцю сказаць, што Янковяк запісаў гаворку апошніх з магікан — апошніх беларускамоўных жыхароў гэтага рэгіёна, размешчанага паміж гарадамі Варанá (Varėna) і Ліда.
Кніга, у якой апісана і класіфікавана мова беларускамоўных жыхароў гэтага кутка, выйшла ў выдавецтве Інстытута літоўскай мовы ў Вільні ў электронным выглядзе. Але польскі даследчык парупіўся пра тое, каб надрукаваць яе ў Варшаве за ўласны кошт. Гэта надзвыйчай важна для захавання яго працы і ведаў пра беларускую мову ў Літве. Аўтар апісвае даследаваны рэгіён, сацыялінгвістычную сітуацыю ў ім, фанетычныя, марфалагічныя і сінтаксічныя асаблівасці тамтэйшай беларускай мовы, яе лексіку, уплывы літоўскай, польскай, рускай моў.
Współczesne gwary białoruskie na Litwie будзе шматтомным выданнем. У наступных кнігах будуць прадстаўлены іншыя раёны, дзе распаўсюджана беларуская мова ў Літве: Шальчынінкскі (Салечніцкі), Вільнюскі (Віленскі), Тракайскі (Троцкі), Швянчонскі (Свянцянскі) і Ігналінскі.
Мірослаў Янковяк са сваімі кнігамі пра беларускія гаворкі ў Літве.
Мірослаў Янковяк невыпадкова ажыццяўляе свой праект у Інстытуце літоўскай мовы. Ён перш за ўсё апрацаваў матэрыялы па Варанскíм раёне Літвы, а да гэтага яго падштурхнула слабая вывучанасць беларускіх гаворак данага рэгіёна.
Янковяк рыхтуе наступны том — пра беларускія гаворкі Шальчынінкскага (Салечніцкага) раёна Літвы. Сёлета Янковяк наведаў ваколіцы Дзявянішкес, мястэчка ў Шальчынінкскім раёне, дзе таксама пачуў і запісаў беларускія гаворкі.
Мірослаў Янковяк: — Там вёскі ўтвараюць свайго роду “скансэн” гаворак. Гэта цікавая тэрыторыя і для беларусістаў, і для паланістаў, і для літуаністаў.
Мірослаў Янковяк на памежжы Літвы і Беларусі адрознівае беларускія дыялекты ад польскіх, якія тут таксама шырока прадстаўлены, карыстаючыся інструментарыем, які распрацаваны сучаснай лінгвістыкай.
Віктар Корбут
Слухайце аўдыё