Згуртаванне беларусаў свету «Бацькаўшчына» працуе ўжо амаль 30 гадоў. Галоўная задача арганізацыі – кантакт з беларусамі замежжа, супрацоўніцтва з рознымі беларускімі арганізацыямі за мяжою, рэкамендацыі дзяржаўным уладам. За гэты час крыху памянялася стаўленне беларускіх уладаў да дыяспары. Калі раней улады пераважна лічылі, што беларусы замежжа – гэта ўжо страчаныя людзі, то цяпер яны ўсё часцей імкнуцца супрацоўнічаць з замежнымі беларускімі арганізацыямі, па ўзоры іншых краін. Пра гэта ідзе гаворка ў гутарцы са старшынёй ЗБС «Бацькаўшчына» Аленай Макоўскай.
1990 год, калі «Бацькаўшчына» пачынала сваю працу, гэта быў зусім іншы час. Быў энтузіязм, было адраджэнне, была вера, што мова і беларускасць будзе толькі развівацца. Ці можна параўноўваць задачы арганізацыі ў тыя часы і цяпер?
- Канешне, сітуацыя памянялася, але час не прайшоў дарэмна, мы шмат зрабілі грамадскімі высілкамі. За гэты час мы сталі больш прафесійнымі, таму што 90-гады – гэта рамантыка. Тады толькі ўпала жалезная заслона, нават праграма «Беларусы ў свеце», распрацаваная Акадэміяй навук, цяпер падаецца наіўнай. Цяпер больш прагматыкі. Мяняецца стаўленне ды дыяспары. Нашая краіна – не выключэнне, мы ўключаны ў глабальныя працэсы. Раней шмат якія краіны лічылі, што іх дыяспара – гэта згубленыя для іх людзі, калі яны з’ехалі і выбралі жыццё ў іншай дзяржаве, таму стаўленне было даволі халоднае. Цяпер глабалізацыя прымушае перагледзець гэтае стаўленне. Для нас прыклад – Ірландыя, паколькі за мяжой жыве больш ірландцаў, чым у самой краіне. Дзяржава вырашыла скарыстаць гэты патэнцыял, каб ірландцы адчувалі сваю повязь з краінай-маці і сталі развіваць эканамічныя, культурныя сувязі, ад чаго вельмі моцна выйграла сама Ірландыя. Гэтым шляхам ідуць многія – Індыя, Кітай, нашы суседзі – Польшча, Літва. Дзякуючы гэтаму ў краіну паступаюць інвестыцыі, тэхналогіі, веды.
Галоўная задача вашай арганізацыі – гэта кантакт з беларусамі замежжа. Вы назіраеце за стаўленнем беларускіх уладаў да беларусаў замежжа. Мне падаецца, што ёсць яшчэ такі падыход, што беларусы за мяжой для нас не вельмі цікавыя.
- У 2014 годзе намаганнямі нашай арганізацыі быў прыняты ўрэшце Закон аб беларусах замежжа. Праўда, ён носіць вельмі кампрамісны характар, але ўпершыню ўводзіць заканадаўчую базу. Гэта вельмі важна, паколькі дазваляе будаваць іншыя праграмныя дакументы. Але традыцыйна беларусы замежжа ўспрымаюцца ў нашай сістэме нібыта страчаныя. Падчас нашых з’ездаў, якія ладзяцца раз у чатыры гады, мы звяртаемся з рэкамендацыямі да ўладаў. На гэты раз мы вырашылі, акрамя заклікаў, распрацаваць праграму. Пачалі са школы, на нашу замову быў зроблены аналіз падручнікаў гуманітарнага цыклю. Аказалася, што ў падручніках кажацца пра тое, што беларусы жывуць толькі ўнутры Беларусі, быццам бы гэтых 3,5 млн. людзей за мяжой не існуе. Эміграцыі надаецца негатыўнае значэнне, гэта відаць, яшчэ з савецкіх падручнікаў. І чарговы месыдж – што беларусы не схільныя да ўтварэння арганізацыяў. Мы напісалі вялікі ліст уладам, як, на нашу думку, важна асвятляць прысутнасць беларусаў за мяжой.
Размаўляла Наталля Грышкевіч