Гісторыя польскага пасляваеннага спорту вядзе ў горад Лодзь, які стаў спартыўнай сталіцай таго часу. Першы футбольны матч польскай зборнай адбыўся ў чэрвені 1947 года. Паступова адраджаліся чэмпіянаты, распрацоўваліся новыя дысцыпліны, а спартсмены заваёўвалі алімпійскія медалі.
Сёння мы прадставім некалькі профіляў выдатных спартсменаў, якія заваявалі залатыя медалі. Госць Польскага радыё – гісторык спорту з Універсітэта фізічнай культуры ў Варшаве Каміль Патшускі.
Першыя гады пасля Другой сусветнай вайны былі вельмі цяжкімі для польскага спорту. Гэта былі гады аднаўлення пасля разбурэнняў, пасля страт інфраструктуры, арганізацыі і персаналу. У 1948 годзе ў Лондане палякі ў першую чаргу хацелі паказаць сябе на Алімпійскіх гульнях, але ўсяго праз чатыры гады ў Хельсінкі Зыгмунт Хыхла выйграў першы залаты медаль пасля Другой сусветнай вайны.
Зыгмунд Хыхла
Баксёр Зыгмунт Хыхла быў чалавекам з вельмі складанай жыццёвай гісторыяй, ураджэнцам Гданьска, прадстаўніком польскай абшчыны ў міжваенным Вольным горадзе Гданьску, у якім дамінавалі этнічныя немцы, а ў 1930-я гады ўсё больш нацысцкія ў палітычным плане. Палякам там было нялёгка. Хыхла быў сынам дворніка ў пачатковай школе і менавіта бацька даў яму баксёрскія пальчаткі, расказвае Каміль Патшускі.
- Ён пачаў сваю кар'еру да вайны ў самым вядомым клубе, важным для польскай абшчыны, Польскім спартыўным клубе Гданьск. Падчас вайны яго лёс таксама быў вельмі складаным, бо яго гвалтоўна прызвалі ў Вермахт, але ён дэзерціраваў з Вермахта ў Францыі, далучыўшыся да мясцовага руху супраціву. Затым, калі зʼявілася магчымасць, ён далучыўся да Другога польскага корпуса генерала Андэрса. І, што незвычайна для чалавека з такой жыццёвай гісторыяй, ён вярнуўся ў Польшчу пасля вайны, і ў Гданьску аднавіў трэніроўкі па боксе. Яго талент хутка заўважыў трэнер Фелікс Штам, тагачасны трэнер алімпійскай зборнай. А ў 1952 годзе цвёрды кашуб, як яго называлі, дасягнуў свайго найвялікшага поспеху: здабыў залаты алімпійскі медаль у Хельсінкі, перамогшы ў фінале савецкага баксёра Сяргея Шчарбакова. Ён таксама ўдзельнічаў у знакамітым чэмпіянаце Еўропы 1953 года на арэне «Гвардыя», найвялікшым моманце польскага бокса. Палякі выйгралі там пяць залатых медалёў.
Зыгмунт Хыхла адносна рана скончыў сваю карʼеру, змагаючыся з праблемамі са здароўем, якія пачаліся яшчэ падчас вайны, у тым ліку з туберкулёзам. Ён працаваў трэнерам па боксе, а таксама працаваў ва ўпраўленні чыгункі. Апошнія гады жыцця ён правёў у Германіі, куды зʼехаў з жонкай пасля выхаду на пенсію. Ён памёр у Гамбургу ў 2009 годзе.
Другая постаць сённяшняй перадачы – лёгкаатлетка Эльжбета Дуньска-Кшэсіньска, вядомая як «Залатая Эля», ураджэнка Варшавы, якая, акрамя спартыўных поспехаў, мела адукацыю стаматолага. Палякам вядомая яе легендарная залатая каса, але пра гэта праз момант.
Сумяшчэнне спорту з часта складанай адукацыяй, безумоўна, было характэрнай рысай многіх спартсменаў таго перыяду. Гэта былі часы, калі спартсменам даводзілася думаць пра тое, як забяспечыць сабе жыццё пасля сыходу на пенсію. Эльжбета Дуньска спалучала спаборніцкую спартыўную карʼеру з патрабавальнай вучобай у Гданьскім медыцынскім універсітэце. У яе таксама была складаная гісторыя жыцця. Ёй давялося пакінуць Варшаву падчас вайны, таму што яе дом згарэў падчас Варшаўскага паўстання. Яна прадэманстравала вялікі талент і хутка паднялася на вяршыню сусветнага рэйтынгу, расказвае гісторык спорту з Універсітэта фізічнай культуры ў Варшаве Каміль Патшускі:
- Легендарны трэнер Ян Муляк казаў, што яна была найвялікшым спартыўным талентам, з якім ён калі-небудзь сутыкаўся, але яе першы выступ на Алімпійскіх гульнях быў адносна няўдалым. У Хельсінкі ў 1952 годзе яна заняла 12-е месца ў скоках у даўжыню, хоць яе лепшая спроба, верагодна, прынесла ёй срэбраны медаль. Аднак яе вельмі доўгая, светлая каса пакінула след на пяску, і пасля працяглай дыскусіі суддзі вырашылі вымераць след з улікам касы, разглядаючы касу як частку цела. Гэта забрала некалькі дзясяткаў сантыметраў і адкінула скакуху на 12-е месца. Гэта выклікала ў Польшчы дыскусію наконт таго, ці варта ёй стрыгчы касу. Нарэшце было прынятае кампраміснае рашэнне: яна трохі скараціла валасы, каб яны больш не пакідалі следу на пяску.
Яе найвялікшы поспех прыйшоў праз чатыры гады ў Мельбурне, калі яна выйграла залаты алімпійскі медаль з сусветным рэкордам 6,35, а яшчэ лепшай гісторыяй стаў яе трэці і апошні алімпійскі старт у 1960 годзе ў Рыме, дзе яна доўга лідзіравала і дзе, нарэшце, выйграла срэбраны медаль. Пасля выхаду на пенсію яна працавала па прафесіі стаматолага і апублікавала мемуары з паказальнай назвай: «Падмятанне з касой».
ав
слухайце аўдыё