Варшаўскі Цэнтр дыялогу імя Юліюша Мерашэўскага 3 кастрычніка апублікаваў справаздачу па выніках даследавання грамадскай думкі “Беларуская эміграцыя ў Польшчы”. Яна даступная на сайце цэнтра ў т.л. на беларускай мове.
Са жніўня 2020 года расце эміграцыя беларусаў у Польшчу, якая павялічваецца па меры ўзмацнення рэпрэсій рэжыму Аляксандра Лукашэнкі. Выхадцы з Беларусі з'яўляюцца важнай часткай новага сацыяльнага ландшафту, які фарміруецца ў апошнія гады ў Польшчы ў сувязі з падзеямі на ўсход ад яе граніц.
Эрнэст Выцішкевіч, палітолаг, дырэктар Цэнтра дыялогу імя Юліюша Мерашэўскага: — Гэтае даследаванне ахоплівае не ўсіх беларусаў. Гэта і немагчыма зрабіць. Вывучалася выключна група, якая знаходзіцца ў Польшчы. Што гэта за група? Мы папрасілі беларускія арганізацыі, якія працуюць у Польшчы і з якімі мы даўно супрацоўнічаем, каб яны распаўсюдзілі нашы анкеты сярод знаёмых беларусаў, якія жывуць у Польшчы. І такім чынам удалося сабраць 1300 анкет, якія мы праверылі на сапраўднасць. Гэта дастаткова шмат, улічваючы, што ў Польшчы цяпер налічваецца каля 70 тыс. беларусаў.
Варта дадаць, што ўдзельнікамі апытання з'яўляліся пераважна асобы ва ўзросце да 45 гадоў і з вышэйшай адукацыяй, якія часта валодаюць як рускай, так і беларускай мовай і настроены больш станоўча да агульнай спадчыны з Польшчай, чым з Расіяй. Эрнэст Выцішкевіч называе гэтую групу «апазіцыйнай» у адносінах да працэсаў, якія адбываюцца цяпер у Беларусі пры дыктатуры Аляксандра Лукашэнкі.
Невыпадкова асноўнай прычынай выезду са сваёй краіны для большасці беларусаў, якія знаходзяцца цяпер у Польшчы, з'яўляецца боязь рэпрэсій у Беларусі (86%). Ёсць і іншыя прычыны.
Эрнэст Выцішкевіч: — Палова гэтых людзей проста не бачыць для сябе будучыні ў Беларусі. У першую чаргу ў прафесіянальным плане. Яны шукалі лепшага месца для жыцьця. Мы назіралі рэлакацыю бізнэсу з Беларусі. Таксама добра вядома, што ў Беларусі быў добра развіты сектар ІТ. Спачатку многія з гэтых людзей выязджалі ва Украіну, якая была ім бліжэйшая па культуры і мове. Але пачалася вайна, і шмат хто з гэтых людзей і фірм пераехаў у Польшчу.
Такім чынам, галоўныя матывы пераезду беларусаў у Польшчу — гэта ўцёкі ад рэпрэсій і пошукі лепшага жыцця.
Згодна з даследаваннем Цэнтра дыялогу імя Юліюша Мерашэўскага, для паловы апытаных беларусаў Польшча — краіна, дзе жыццё ў цэлым лепшае, чым у Беларусі. Амаль кожны пяты рэспандэнт адзначае лепшыя магчымасці кар'ернага росту за кошт пошуку больш высокааплатнай працы ці працы, больш адпаведнай яго кваліфікацыі і інтарэсам.
Эрнэст Выцішкевіч: — Беларусы, якія знаходзяцца ў Польшчы, што заўважна, з'яўляюцца хутчэй песімістамі. Яны не бачаць шансаў на хуткія змены сітуацыі ў сваёй краіне, але павінны неяк працягваць уладкоўваць сваё жыццё. Таму амаль 45% з іх заяўляе, што не маюць намеру вяртацца ў Беларусь, а плануюць застацца ў Польшчы.
Адна частка хацела б вярнуцца ў Беларусь, калі для гэтага складуцца спрыяльныя ўмовы. Некалькі працэнтаў жадаюць пераехаць далей на Захад. А адна трэць рэспандэнтаў не ведае, што рабіць.
Усё гэта паказвае, што беларусы, якія пераехалі ў Польшчу за апошнія тры гады, страчваюць надзею, як мне здаецца, калі гаворка ідзе пра будучыню сваёй краіны.
Яны ўсведамляюць, што не могуць паўплываць на працэсы ўнутры Беларусі, а Расія робіць рэжым Лукашэнкі ўсё больш залежным ад сябе. Адпаведна, разважанні аб зменах маюць налёт няўпэўненасці і асцярог. Такі першы вывад, які напрошваецца з гэтага даследавання.
Цікава, што з усіх апытаных беларусаў 87% прыехалі ў Польшчу з 2020 года. Эрнэст Выцішкевіч лічыць гэтых людзей вельмі перспектыўнымі з пункту гледжання будучыні Беларусі.
Эрнэст Выцішкевіч.
Эрнэст Выцішкевіч: — Калі ў Беларусі адбудуцца перамены, чаго нельга выключаць, гэтыя людзі змогуць паспрабаваць надаць пэўную танальнасць дыскусіі аб будучыні Беларусі. Прычым, гэтага роду людзі жывуць не толькі ў Польшчы, але і ў Літве, Заходняй Еўропе. Гэта каля 100-200 тыс. чалавек, якія вымушаны з'ехаць з Беларусі. Многія з іх удзельнічаюць у грамадска-палітычным жыцці і думаюць пра будучыню Беларусі. Таму яны важныя і для Польшчы. А Польшчы трэба зразумець і як фарміраваць сваю палітыку ў адносінах да гэтых людзей і да Беларусі, і як дапамагчы гэтым людзям уладкавацца ў Польшчы.
Для 70 працэнтаў беларускіх рэспандэнтаў апытання Цэнтра дыялогу імя Юліюша Мерашэўскага самай вялікай праблемай, звязанай са знаходжаннем у Польшчы, з'яўляецца вырашэнне рознага роду фармальнасцей.
Яшчэ адной праблемай для многіх прыезджых (64%) з Беларусі з'яўляецца ўстанаўленне сацыяльных сувязей з палякамі.
Эрнэст Выцішкевіч: — У нашым апытанні мы пыталі ў беларусаў, з кім яны часцей за ўсё падтрымліваюць адносіны. І аказалася, што пераважна з беларусамі. Гэта важны сігнал аб тым, што беларусам цяжка наладзіць пастаянныя адносіны, а не выпадковыя кантакты з палякамі.
Пры гэтым з усіх суседзяў Беларусі Польшча беларускімі эмігрантамі ў гэтай краіне ўспрымаецца як найбольш дружалюбная да Беларусі, у сваю чаргу, самай непрыязнай да Беларусі краінай з'яўляецца, на думку рэспандэнтаў, Расія.
Цікавыя вынікі апытання аб адносінах беларусаў і ўкраінцаў, якія жывуць у Польшчы. 48% рэспандэнтаў-беларусаў лічаць, што ўкраінцы прыязна ставяцца да беларусаў, але 20% прытрымліваюцца іншага меркавання.
Вайна Расіі і рэжыму Лукашэнкі супраць Украіны, а таксама рознага кшталту агрэсіўныя дзеянні афіцыйных Масквы і Мінска ў дачыненні да Польшчы таксама ўплываюць на тое, як некаторыя палякі ставяцца да беларусаў.
Эрнэст Выцішкевіч: — Частка палякаў у адносінах да беларусаў захоўвае пэўную дыстанцыю. Таксама пэўным фактарам з'яўляецца вялізная колькасць украінцаў, якія ўцяклі ад вайны ў Польшчу. Палякі, клапоцячыся аб тым, як дапамагчы ўкраінцам, як бы «адсунулі» ў бок беларусаў. І гэта магло стаць для беларускай меншасці ў Польшчы падставай для асцярог і фрустрацыі. Таму што спачатку была вялізная падтрымка беларусаў з боку польскага грамадства і дзяржавы. А потым здарылася нешта больш сур'ёзнае — вайна ва Украіне, што прывяло да таго, што беларусы апынуліся ў цені наступных падзей.
Таму, з аднаго боку, беларусы добра сябе адчуваюць у Польшчы, чаму садзейнічаюць падобныя беларуская і польская культуры, агульная гісторыка-культурная спадчына. А з іншага боку, беларусам часта складана наладзіць больш блізкія адносіны з палякамі.
Сярод іншых вынікаў даследавання Цэнтра дыялогу ім. Юліюша Мерашэўскага звяртаюць на сябе ўвагу тыя, што датычаць будучыні Беларусі.
Так, большасць апытаных беларусаў лічаць, што ў канчатковым выніку адзінай афіцыйнай мовай у Беларусі павінна быць беларуская, прычым 52% гавораць, што гэта павінна адбыцца як мага хутчэй, а 34% лічаць, што трэба пачакаць, пакуль людзі не навучацца карыстацца беларускай мовай.
Віктар Корбут
Слухайце аўдыё