У 2011 годзе 36 227 жыхароў Літвы назвалі сябе беларусамі. У 2015-2018 гадах магістр гістарычных навук з Цэнтра даследаванняў беларускай культуры, мовы і літаратуры НАН Беларусі Алена Ізергіна праводзіла этнаграфічныя даследаванні сярод беларусаў Літвы. Іх вынікамі яна падзялілася падчас VIII Міжнароднага кангрэса даследчыкаў Беларусі, які прайшоў у Вільні сёлета ў верасні.
Алена Ізергіна: — Ідэнтычнасць беларусаў у Літве ў значнай ступені залежыць ад самаідэнтыфікаыі беларусаў у Беларусі.
Адным з сацыякультурных фактараў фарміравання ідэнтычнасці беларусаў Літвы з'яўляецца беларуская мова.
Рэспандэнты прадстаўляюць тры пакаленні жыхароў Літвы. Першае — аўтахтоны. Другое — тыя, хто пераехаў у пасляваенны час. І трэцяе — тыя, хто нарадзіўся ў апошні час на тэрыторыі Літвы.
Беларуская мова выкарыстоўваецца пераважна ў паўсядзённым жыцці і ў вуснай форме. Яна выкарыстоўваецца ў літаратурнай форме і ў прастамоўнай. Яшчэ адна сфера — гэта беларускія дыялекты на беларуска-літоўскім паграніччы. Існуе таксама беларускі ўплыў на маўленне іншых нацгруп.
Аднак валоданне беларускай мовы не з’яўляецца крытэрыем ідэнтыфікацыі носьбіта з беларускай нацыяй.
На гэтай тэрыторыі пражываюць палякі, якія карыстаюцца “простай мовай” — беларускай.
Даследчык Валерый Чэкман заўважаў, што беларускамоўныя палякі лічаць польскую мову “культурнай” і “кніжнай”, з чужымі людзьмі стараюцца размаўляць па-польску. На пытанне, якую мову беларускамоўныя палякі лічаць роднай, нават тыя, якія размаўляюць выключна па-беларуску, без разваг называлі польскую. Толькі адзінкі называлі роднай мовай простую. Ніхто з апытаных не называў яе беларускай.
Алена Ізергіна зрабіла цікавае назіранне пра ўплыў рэлігіі на фарміраванне ідэнтычнасці беларусаў Літвы. І, напрыклад, у той час, як у БССР многія касцёлы і цэрквы былі закрыты, у Літоўскай ССР рэлігійнае жыццё было больш свабодным, — адзначае даследчыца.
Віктар Корбут
Слухайце аўдыё