O losach Polaków w obwodzie winnickim na Ukrainie, opowiedziała Sekcji Ukraińskiej Polskiego Radia dla Zagranicy Ludmiła Martynenko - przewodnicząca pozarządowej organizacji - Centrum Rozwoju Języka Polskiego i Kultury w Winnicy. Rozmawiała z nią Halina Leskiw. Tłumaczenie Andrzej Rybałt.
Ludmiła Martynenko: Historycznie tak się złożyło, że jeszcze w czasach rozbiorów Polski do obwodu winnickiego przesiedlano całe rodziny, zamożne rodziny Polaków, które osiedlały się na terenie obwodu winnickiego, innych obwodów. W czasach I rozbioru Polski, nasz obwód winnicki wchodził w skład województwa bracławskiego - to było bardzo duże, potężne województwo, ze stolicą w Bracławiu i Polaków było bardzo dużo, niestety wielu z nich zlikwidowano. W Winnicy istnieje park, w którym niedawno znaleziono ofiary NKWD, Polaków prześladowano tylko z powodu ich narodowości: zabijano, rozstrzeliwano. Przeważnie likwidowano mężczyzn. Rodziny długi czas nie wiedziały dokąd ich wywieziono, ofiar NKWD było bardzo wiele. Jeden punkt zapisywano w danych archiwalnych: narodowość: Polak. Obecnie te archiwa są ogólnie dostępne. Wiele rodzin odnajduje swoich bliskich, dziadków. Przy pomocy polskich konsulatów ma możliwość odrodzić swoje pochodzenie.
Redaktor PRdZ: Obwód winnicki był również małą ojczyzną znanych Polaków. Na przykład urodził się tam Ignacy Jan Paderewski, wybitny pianista, kompozytor, działacz społeczny, filantrop i polityk, który ma wielki wkład w odrodzenie polskiej państwowości w 1918 roku, potem został premierem. Obwód winnicki jest również małą ojczyzną polskiego i ukraińskiego poety i kompozytora - Tymka Badury - autora słynnej piosenki: ,,Hej sokoły”, a także znakomitego autora literatury dziecięcej - Jana Brzechwy. Dziś, w czasach otwartych archiwów, wielu mieszkańców Winnicy znajduje informację o swoich polskich przodkach.
Ludmiła Martynenko: Wielu dorosłym Polakom pomagamy odrodzić swoją świadomość narodową, tak aby państwo polskie uznało ich polską narodowość. To daje wiele możliwości, wszyscy o tym wiedzą. Dla Ukraińców to wielkie wsparcie: po pierwsze - uznanie, że obywatel ma polskie korzenie i polską narodowość, bo przez wiele lat Polaków prześladowano i likwidowano; po drugie - możliwości jakie daje państwo polskie ludziom, którzy mają kartę Polaka, to oczywiście dla nas wielkie wsparcie; dzieci mogą studiować w Polsce, mogą pracować bez problemu, teraz już mogą przekraczać polską granicę i, jak sądzę, to jest bardzo duży krok na drodze Ukrainy do członkostwa w UE. My tego pragniemy, my tego chcemy, i dziękujemy Polsce za wsparcie naszych europejskich pragnień. Ukraina pragnie członkostwa w UE.
Redaktor PRdZ: W Winnicy istnieje szereg organizacji, które pracują na rzecz rozwoju kultury i języka polskiego.
Ludmiła Martynenko: Każda polska organizacja obiera swój kierunek działalności. Ktoś, na przykład, bardzo lubi muzykę - organizuje wieczory chopinowskie, ktoś, ja my, zajmujemy się nauczaniem języka polskiego, organizujemy sobotnie szkoły. Mamy cztery duże grupy dzieci: od klasy piątej aż po jedenastą. Prócz tego, jest grupa dorosłych, którzy mają możliwość nauki języka polskiego. W tym roku przyjedzie do nas nauczyciel z Polski, który będzie pomagał nam wykładać język polski, historię i organizować projekty oświatowo-kulturalne.
Redaktor PRdZ: Właśnie popularyzacji polskiej kultury Polacy w Winnicy poświęcają wiele uwagi.
Ludmiła Martynenko: Wszystkie święta obchodzone w Polsce my również staramy się podtrzymywać: Dzień Konstytucji 3 Maja, Dzień Niepodległości, Boże Narodzenie w katolickiej tradycji, świętujemy w naszych organizacjach. Tym samym popularyzujemy kulturę, odradzamy ją, prezentujemy jakie tradycje zapomniano w rodzinach. Na Boże Narodzenie zbierają się dzieci z rodzicami, przygotowujemy potrawy, śpiewamy kolędy, żyjemy jak wielka rodzina, polska wielka rodzina. Oprócz tego, organizujemy konkurs recytatorski polskiej poezji. Realizujemy również szersze projekty. W tym roku realizowaliśmy projekt Instytutu Pamięci Narodowej w Warszawie: debaty oksfordzkie. Debaty oksfordzkie odbywają się na terenie całej Polski, ale w tym roku Instytut Pamięci Narodowej zorganizował debaty dla młodzieży polonijnej. Przyjechali uczestnicy z Irlandii, z Belgii, z Litwy, z Ukrainy, z Białorusi i debatowali na tematy historyczne. Projekt był poświęcony 100-leciu Odrodzenia Niepodległości Polski.
Redaktor PRdZ: W Winnicy są również trzy Kościoły Rzymsko-Katolickie.
Ludmiła Martynenko: Przy parafiach jest możliwość uczestniczenia w mszy świętej odprawianej w języku polskim. Wierni obrządku rzymsko-katolickiego mają możliwość modlitwy, a kiedyś, pamiętam swoje dzieciństwo, kiedy kościoły były zamknięte, moja babcia przyjeżdżała z zachodniej Białorusi i chodziła do maleńkiej kapliczki, co było zakazane i groziło bardzo poważnymi represjami. Teraz, na szczęście, jest możliwość swobodnej modlitwy.
Redaktor PRdZ: Polska społeczność w Winnicy akcentuje wielką pomoc jaką otrzymuje od państwa i społeczeństwa polskiego.
Ludmiła Martynenko: W ostatnich latach otrzymujemy bardzo duże wsparcie od Konsulatu Generalnego w Winnicy. Pierwszym problemem było zdobycie podręczników do nauki języka polskiego. Teraz w Warszawie jest bardzo dużo wydawnictw, bardzo dużo różnych podręczników. Istnieje dużo fundacji, które wspierają nas i dostarczają literaturę oraz pomagają w realizacji projektów.
Gościem Sekcji Ukraińskiej PRdZ była Ludmiła Martynenko - przewodnicząca pozarządowej organizacji - Centrum Rozwoju Języka Polskiego i Kultury w Winnicy.
Tłumaczenie Andrzej Rybałt.