Na kongres zaproszeni zostali czołowi przedstawiciele Polonii brytyjskiej, którzy mieli okazję wysłuchać trzech paneli dyskusyjnych i posłuchać nie tylko, jak Polska i polskie władze mogą wspierać i konsolidować Polonię, ale też co Polonia może zrobić dla Polski, jak być najlepszym ambasadorem na emigracji i jak aktywnie działać, by nasza społeczność miała liczącą się pozycję w Zjednoczonym Królestwie.
Polaków na Wyspach mieszka prawie milion. W trzech panelach dyskusyjnych, z który jeden był w języku polskim, a pozostałe dwa po angielsku, temat ten powracał niezmiennie. Padały też liczne pytania z sali, bo tematy wywoływały liczne emocje. Wiadomo, że inny był punkt widzenia przedstawicieli krajowych instytucji publicznych, niż Polaków mieszkających na Wyspach od lat. Głos naszych rodaków, urodzonych w Wielkiej Brytanii i często reprezentujących drugie lub trzecie pokolenie mieszkające na emigracji, miał jeszcze inny wydźwięk. Organizatorom Kongresu chodziło o to, by znaleźć wspólny mianownik, płaszczyznę porozumienia, która nas wszystkich łączy. Czy to się udało?
Kongres otworzył George Byczynski, redaktor naczelny portalu British Poles, który powitał zgromadzonych gości i przedstawił program dnia oraz uczestników Kongresu.
Następnie głos zabrał prof. Piotr Wilczek, Ambasador Rzeczypospolitej w Wielkiej Brytanii. Powiedział: „Stoję dziś przed Państwem, przepełniony ogromną dumą, jako Ambasador Polski w Wielkiej Brytanii, z okazji Kongresu Polonii "Polska, Wielki Projekt", który podkreśla głębokie więzi i wspólne ambicje między naszą Ojczyzną, Polską, a jej nieocenioną diasporą.”
Ambasador Piotr Wilczek podkreślił, jak wielki jest wkład polskiej społeczności w Wielkiej Brytanii i wyraził wdzięczność dla Polaków słowami: „dzięki kulturze, talentowi i niezachwianemu poświęceniu nie tylko wzbogaciliście polską narrację, ale także odcisnęliście znaczące piętno na brytyjskim krajobrazie. Dzisiejsza konferencja to nie tylko upamiętnienie. To ambitny krok w kierunku dalszej integracji, współpracy i szczerej celebracji naszego wspólnego dziedzictwa.”
Pierwszy panel (w języku polskim) zatytułowany był „Polska ponad granicami. Jak Polska może efektywniej wspierać i integrować Polonię?” i wzięli w nim udział: Jan Badowski, dyrektor Departamentu Współpracy z Polonią i Polakami za Granicą Kancelarii Prezesa Rady Ministrów, Adam Gajkowski, działacz antykomunistyczny i solidarnościowy, współzałożyciel i honorowy prezes Światowego Stowarzyszenia Republika Polonia, Tomasz Lis, muzyk, pianista i solista oraz Grzegorz Górny, prezes Fundacji "Polska Wielki Projekt" jako moderator.
Prezes Grzegorz Górny zachęcał Polaków do powrotu do kraju: „Optymalnie byłoby odwrócić negatywne zjawisko drenażu mózgów i zacząć zachęcać Polaków do powrotu, tym bardziej, że wiele z tych przyczyn ekonomicznych, które decydowały o emigracji, minęło. Sytuacja gospodarcza Polski jest coraz lepsza.”
W podobnym tonie wypowiadał się dyrektor Jan Badowski z Departamentu Współpracy z Polonią i Polakami za Granicą w KPRM, podkreślając: „Jeśli ktoś będzie chciał wrócić, to myślę, że znajdziemy takie metody wsparcia, żeby to było płynne i żeby mógł się odnaleźć. Zwłaszcza mówię o dzieciach.”
Panel wywołał wiele emocji. W przerwie na lunch dalej dyskutowano i planowano co zrobić, by być najlepszym ambasadorem polskości na Wyspach i działać aktywnie na rzecz Ojczyzny, zamiast biernie oczekiwać wsparcia ze strony państwa polskiego.
Kolejny panel, prowadzony w języku angielskim, zatytułowany był „Polonia dla Polski. Rola Polonii w relacjach polsko-brytyjskich” i wzięli w nim udział prof. Piotr Wilczek, ambasador Polski w Wielkiej Brytanii, Daniel Kawczyński, członek parlamentu Wielkiej Brytanii z Partii Konserwatywnej, Magda Harvey, dyrektor White Eagle Appeal, uhonorowana Medalem Imperium Brytyjskiego oraz prof. Michał Łuczewski, wiceprezes Fundacji "Polska Wielki Projekt" - jako moderator.
Ostatni panel to „Z Polską w sercu. Kultywowanie polskości ponad granicami”, gdzie głos zabrali: Justin Maciejewski, dyrektor National Army Museum, Kasia Madera, prezenterka BBC, Elżbieta Barrass, przewodnicząca Polskiej Macierzy Szkolnej w Wielkiej Brytanii. Dyskusję moderował George Byczynski, redaktor naczelny portalu British Poles.
Artystyczną niespodzianką był występ zespołu muzycznego „Orlęta” który od 50 lat działa w Wielkiej Brytanii dbając o polską tradycję. Tym razem zespół, pod kierownictwem Barbary Klimas, zaprezentował wiązankę pieśni i tańców rzeszowskich a na koniec zaprosił gości do wspólnego odtańczenia Poloneza.
Po części artystycznej, paneliści, goście, organizatorzy i artyści wzięli udział w bankiecie i długo jeszcze dyskutowali nad sprawami leżącymi na sercu każdemu z nas: promocji Polski oraz dbaniu o jej dobre imię. Dzięki temu mogliśmy tego wieczoru świętować nasze wspólne dziedzictwo. Jak trafnie podsumował to ambasador Piotr Wilczek: „To spotkanie jest czymś więcej niż wydarzeniem. To żywe ucieleśnienie ducha Polski i jej narodu, ducha, który pozostaje niezmienny, bez względu na to, gdzie znajdujemy się na świecie. Do wszystkich obecnych tu osób - młodzieży, seniorów, naukowców, przedsiębiorców - i do wszystkich, dla których Polska jest cenną częścią ich tożsamości: dziś świętujemy nie tylko nasze wspólne dziedzictwo, ale także nasze wspólne aspiracje.”
Kongresowi towarzyszyła wystawa "Cena wolności" poświęcona polskim stratom podczas II wojny światowej, która wcześniej zaprezentowana została w Parlamencie Zjednoczonego Królestwa w obecności, między innymi, ministra Arkadiusza Mularczyka. Wystawa przygotowana została przez Fundację Niezależny Zespół Badawczy i Transatlantic Alliance Foundation.
Kongres zorganizowany był wspólnie przez Fundację "Polska Wielki Projekt" i portal British Poles, a sfinansowany został ze środków Kancelarii Prezesa Rady Ministrów w ramach konkursu Polonia i Polacy za Granicą 2023.
Maria Byczynski