Kolporterki bibuły, kurierki, dywersantki i wywiadowczynie, niektóre w męskim przebraniu służące jako legionistki – jednym słowem panie, które na równi z mężczyznami walczyły o niepodległość Polski. Ich losy zebrano w książce "Kobiety niepodległości. Wspomnienia z lat 1910–1918", która ukazała się w serii "100-lecie niepodległości. Wspomnienia i pamiętniki" nakładem Muzeum Historii Polski. To wspomnienia jedenastu uczestniczek ruchu niepodległościowego.
Relacje te są świadectwem zróżnicowania kobiecej aktywności w przededniu i w trakcie Wielkiej Wojny: mówią o działalności w drużynach strzeleckich i Lidze Kobiet, w Naczelnym Komitecie Narodowym, Legionach czy Polskiej Organizacji Wojskowej. Narracje autobiograficzne tworzą zbiorowy portret ofiarnych bojowniczek, pozwalają też spojrzeć z innej perspektywy na historię odrodzenia państwa polskiego.
W książce zamieszczono wspomnienia autorstwa Jadwigi Barthel de Weydenthal, Janiny Benedekówny, Haliny Chełmickiej, Wandy Gertz, Barbary Kossuthówny, Stefanii Kudelskiej, Zofii Plewińskiej, Marii Rychterówny, Hanny Rzepeckiej, Zofii Szturm de Sztrem oraz Zofii Zawiszanki. Szkice te stanowią obszerny wybór spośród relacji uczestniczek walk o niepodległość zawartych w dwóch tomach opublikowanych w drugiej połowie lat 20. przez komitet redakcyjny pod przewodnictwem Aleksandry Piłsudskiej.
Te niezwykle ciekawe biografie opracowane zostały przez prof. Martę Sikorską-Kowalską i Kamila Piskałę z Uniwersytetu Łódzkiego, z którymi rozmawia Ewa Plisiecka.