155 lat temu pierwsza zorganizowana grupa Polaków przybyła do wschodnich wybrzeży Brazylii. W 1869 roku 16 rodzin ze Śląska zdecydowało się na podróż przez Atlantyk.
Brazylia to ogromny kraj, a potomkowie Polaków mieszkają przede wszystkim w trzech południowych stanach: Parana, Santa Catarina i Rio Grande do Sul.
Dziś stan Parana ze stolicą w Kurytybie, to jeden z największych punktów na polonijnej mapie świata. Kurytyba to po Chicago najbardziej polskie miasto na świecie – szacuje się, że w tej dwumilionowej metropolii – około 300 tysięcy osób ma polskie korzenie.
Najsłynniejszą polską miejscowością w Brazylii jest Áurea, która nazywana jest "stolicą Polaków w Brazylii". To jest oficjalny tytuł, który został zarejestrowany, właśnie dlatego, że 95 procent społeczności ma polskie korzenie. To procentowo największe skupisko Polaków w Brazylii. Miejscowość powstała niedaleko Kurytyby w 1906 roku.
Z Áurea pochodzi też prof. Fabricio Wichrowski, który jest inicjatorem oraz autorem kilku projektów ustaw o współurzędowości języka polskiego, w brazylijskich gminach zamieszkałych przez potomków Polskich emigrantów. Dzięki temu gminy mają podstawę prawną do działania na rzecz Polonii.
- Ten projekt dalej trwa i już nie tylko w Áurea, ale także w dwunastu brazylijskich gminach, zasiedlonych przez Polaków, język polski jest współurzędowym, obok portugalskiego. To oznacza, że ma ten sam status, że jest językiem oficjalnym obok języka portugalskiego - mówi prof. Fabricio Wichrowski.
W mieście żywa jest pamięć o polskich korzeniach, odbywa się Festa Nacional de Czarnina -Festiwal Czerniny, a do zwiedzania udostępniono Dom Imigranta - Casa do Imigrante. To muzeum ze sprzętami Polonii z początku XX wieku oraz muzeum miejskie João Modtkowskiego - Museu Municipal João Modtkowski o tematyce nawiązującej do ludności pochodzenia polskiego.
Prof. Fabricio Wichrowski w studiu Polskiego Radia dla Zagranicy
Prof. Fabrizio Wichrowski jest też pomysłodawcą oraz inicjatorem projektu inwentaryzacji języka polskiego w Brazylii. W 2023 roku projekt uzyskał dofinansowanie od brazylijskiego Ministerstwa Kultury. Będzie to największy projekt badawczo-rozwojowy dotyczący języka polskiego, jaki kiedykolwiek przeprowadzono poza terytorium Polski.
- Projekt ma na celu wpisanie brazylijskiej wersji języka polskiego na krajową listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego. Wyniki badań zostaną przesłane do Brazylijskiego Urzędu Ochrony Zabytków w celu analizy i uznania języka za narodowe dziedzictwo kulturowe. Skutkiem tego będzie - oprócz formalnego uznania - zobowiązanie prawne Republiki Brazylii do zachowania języka polskiego jako żywego świadectwa społecznego i kulturowego rozwoju kraju - mówi prof. Fabricio Wichrowski.
Naukowiec od lat działa na rzecz promocji współpracy akademickiej pomiędzy Brazylią i Polską poprzez organizację wydarzeń kulturalnych, wykładów, publikacji oraz promowanie porozumień o współpracy instytucjonalnej. Obecnie przebywa na stypendium Narodowej Agencji Wymiany Akademickiej, na Uniwersytecie Wrocławskim.
Jest autorem kilkudziesięciu książek i artykułów w języku portugalskim, angielskim i polskim. Między innymi: „Brazylia-Polska: Dialogi historyczno-kulturowe”, publikacji upamiętniającej stulecie stosunków dyplomatycznych między Brazylią a Polską, wydanej w 2020 roku przy wsparciu Ambasady Brazylii w Warszawie; „Polscy Brazylijczycy” wydanej w 2021 roku oraz „Tożsamość polska w Brazylii: Międzynarodowe aspekty prawne i gospodarcze”, wydanej w 2023 roku.
Z profesorem Fabricio Wichrowski archeologiem, historykiem i wykładowcą na Uniwersytecie z Passo Fundo w Brazylii, działaczem polonijnym reprezentującym polską grupę etniczną w Radzie ds. Różnorodności Językowej w Rio Grande do Sul, rozmawiała Halina Ostas. Zapraszamy do wysłuchania całej rozmowy.