Redakcja Polska

60 lat temu zmarł gen. Antoni Chruściel pseudonim "Monter" - przywódca Powstania Warszawskiego

30.11.2020 19:03
60 lat temu - 30 listopada 1960 roku - na emigracji w Waszyngtonie zmarł generał Antoni Chruściel, pseudonim "Monter", dowódca wszystkich oddziałów walczących w Powstaniu Warszawskim. To on wyznaczył godzinę "W" i wysłał oddziałom powstańczym rozkaz rozpoczęcia zrywu, wydany przez dowódcę Armii Krajowej - generała Tadeusza "Bora" Komorowskiego.
Audio
  • 60 lat temu zmarł generał Antoni Chruściel, pseudonim "Monter" [POSŁUCHAJ]
Płk. Antoni Chruściel ps. Monter, od 20 września 1944 w randze generała
Płk. Antoni Chruściel ps. Monter, od 20 września 1944 w randze generałaWikipedia/domena publiczna

Antoni Chruściel był faktycznym przywódcą powstania i zwolennikiem walki z Niemcami, którzy byli coraz słabsi po porażkach doznanych na froncie wschodnim. Liczył na powodzenie zrywu, w sytuacji konsekwentnego posuwania się na zachód Armii Radzieckiej, która - według ówczesnych raportów - zbliżała się do granic Warszawy po stronie Pragi. Działał w przekonaniu, że Niemcy opuszczą stolicę i nie należy im zamykać drogi odwrotu. Od 20 września 1944 roku dowodził Warszawskim Korpusem Armii Krajowej.

Pod koniec września, gdy siły powstańcze słabły, w rozmowach kapitulacyjnych początkowo sprzeciwiał się wycofaniu ludności cywilnej z miasta, uznając, że żołnierze nie będą mieli motywacji, aby walczyć o ruiny opuszczonej Warszawy. Ostatecznie w wyniku ustaleń ludność cywilna została wysiedlona z miasta w pierwszej dekadzie października 1944 roku.

W ocenie Stefana Korbońskiego, działacza Polskiego Państwa Podziemnego (zmarłego w 1989 roku) - Antoni Chruściel był rzeczywistym dowódcą powstania, doświadczonym oficerem i dobrym konspiratorem. "Rozumiał co to być żołnierzem, dorósł do tej pozycji i był bez zarzutu" - podsumował Stefan Korboński, który po wybuchu Powstania Warszawskiego objął stanowisko dyrektora Departamentu Spraw Wewnętrznych w Delegaturze Rządu RP na Kraj, a za udział w zrywie został odznaczony Krzyżem Srebrnym Orderu Virtuti Militari.

Po upadku powstania generał Antoni Chruściel trafił do niewoli niemieckiej. W maju 1945 roku został uwolniony przez armię amerykańską. Po wojnie żył na emigracji, mieszkał w Londynie, a od 1956 roku w Waszyngtonie. W Polsce Tymczasowy Rząd Jedności Narodowej pozbawił go obywatelstwa i stopnia generała. Decyzje te uchylono dopiero w 1971 roku.

W 2008 roku pośmiertnie został odznaczony Krzyżem Wielkim Orderu Odrodzenia Polski Odznaczenie nadał mu prezydent Lech Kaczyński „za wybitne zasługi dla niepodległości Rzeczypospolitej Polskiej”.

IAR/PP