Redakcja Polska

16 lat temu zmarł Jan Nowak-Jeziorański, legendarny kurier z Warszawy

20.01.2021 13:52
Pisarz, polityk, żołnierz AK, legendarny kurier z Warszawy i wieloletni szef Rozgłośni Polskiej Radia Wolna Europa zmarł 20 stycznia 2005 roku
Audio
  • 16. rocznica śmierci Jana Nowaka-Jeziorańskiego - relacja Ewy Plisieckiej [posłuchaj]
Jan Nowak Jeziorański
Jan Nowak JeziorańskiFoto: NAC

W czasie okupacji Jan Nowak-Jeziorański  działał w podziemiu, był kurierem a później emisariuszem Naczelnego Wodza i Komendanta Głównego Armii Krajowej. Od 1943 r pięć razy jako emisariusz dotarł do Londynu, gdzie  odbył rozmowy zarówno z przedstawicielami rządu polskiego, jak i władz angielskich, również z premierem Winstonem Churchillem. Jako ostatni emisariusz dotarł do Warszawy tuż przed wybuchem Powstania Warszawskiego, a po powstaniu wywiózł z płonącej stolicy ważne dokumenty Armii Krajowej.

Jan Nowak-Jeziorański jako emisariusz Armii Krajowej zyskał przydomek Kurier z Warszawy. Swoje przeżycia z tego czasu opisał w książce pod tym samym tytułem. Zdzisław Jeziorański – bo takie było jego prawdziwe imię i nazwisko – po wojnie pozostał przy swoim pseudonimie. Był redaktorem polskiej sekcji BBC w Londynie, a następnie przez 25 lat kierował sekcją polską Radia Wolna Europa w Monachium. Rozgłośnia dawała nadzieję Polakom, żyjącym w mrocznych czasach komunizmu. Działalność rozpoczęła 3 maja 1952 roku. Podczas inauguracji Jan Nowak- Jeziorański  mówił:

- Zespół polski, który zebrał się dziś wokół mikrofonu składa się z ludzi o najróżniejszych przekonaniach i zapatrywaniach politycznych, ale łączy nas ta cudowna zmowa, którą daje dążenie do jednego - będziemy informowali Was o wszystkich poczynaniach polskich na arenie międzynarodowej. Będziemy prowadzili na falach eteru walkę z rusyfikacją i sowietyzacją polskiej kultury, walkę z wynaradawianiem młodzieży. Będziemy walczyli z fałszowaniem naszej historii i naszych tradycji. Będziemy przedstawiali Wam polską, niezależną myśl polityczną, która zdławiona została w ujarzmionym kraju, lecz rozwija się dalej swobodnie w warunkach wolności. Będziemy mówili głośno to, czego społeczeństwo polskie wypowiedzieć głośno nie może, bo ma knebel na ustach.

Jan Nowak-Jeziorański działał na rzecz opozycji demokratycznej w Polsce, podejmował starania o redukcję naszego zadłużenia. Był konsultantem amerykańskiej Rady Bezpieczeństwa Narodowego za prezydentury Jimmy'ego Cartera i Ronalda Reagana. Dzięki swojej pozycji w USA odegrał istotną rolę w procesie wstępowania Polski do NATO. W 2002 roku, po ponad pół wieku emigracji, legendarny kurier z Warszawy wrócił na stałe do kraju. Zaangażował się w działalność na rzecz wejścia Polski do Unii Europejskiej. Zmarł 20 stycznia 2005 roku. Został pochowany na warszawskich Powązkach. Pożegnały go tysiące warszawiaków oraz przedstawiciele świata polityki, kultury i nauki.

Jan Nowak-Jeziorański w 1994 roku otrzymał najwyższe polskie odznaczenie - Order Orła Białego. Dwa lata później został uhonorowany Medalem Wolności - najwyższym cywilnym odznaczeniem Stanów Zjednoczonych. Za zasługi w czasie wojny odznaczono go Krzyżem Virtuti Militari oraz Krzyżem Walecznych.

IAR/ep