Redakcja Polska

Wystawa „Karski – Margolis – Edelman” w Muzeum Miasta Łodzi

05.10.2025 09:00
Troje łodzian Jan Karski, Alina Margolis-Edelman i Marek Edelman, którzy za sprawą swej życiowej postawy i dokonań zapisali się w historii, przybliży wystawa, którą od soboty można oglądać w Muzeum Miasta Łodzi. Nowa ekspozycja prezentuje również nieznane wątki życia jej bohaterów.
Pomnik Jana Karskiego w Warszawie
Pomnik Jana Karskiego w Warszawiealefbet/Shutterstock.com

Związani z Łodzią Jan Karski, Alina Margolis-Edelman i Marek Edelman to legendy walki o godność i prawa człowieka w czasie II wojny światowej i zagłady Żydów. Po wojnie kontynuowali tę walkę w nowych i zmiennych warunkach, angażując się na rzecz humanitaryzmu, wolności i demokracji oraz kultywowania pamięci.

Jak podkreśliło Muzeum Miasta Łodzi, choć wiele ich łączyło, nie poświęcono im dotąd wystawy prezentującej ich wspólne i równoległe losy.

Od soboty będzie można poznać je na wystawie „Karski – Margolis – Edelman”. Wystawa ma obrazować zaangażowanie społeczne i zawodowe oraz życie osobiste jej bohaterów, którzy za sprawą swej życiowej postawy i dokonań zapisali się w historii nie tyko Łodzi, ale i świata. Ukazuje ona również nieznane wątki życia.

„Podstawą realizacji ekspozycji będą unikatowe w skali kraju i świata kolekcje Muzeum Miasta Łodzi, przekazane przez Jana Karskiego i rodzinę Edelmanów, w tym osobiste pamiątki, muzealia, archiwalia, ikonografia” – poinformowało muzeum.

Ekspozycję przygotowano w związku z przypadającymi w tym roku 25. rocznicą nadania Janowi Karskiemu i Markowi Edelmanowi tytułów honorowych obywateli miasta Łodzi oraz 25. rocznicą śmierci Karskiego.

Urodzony w 1914 r. Łodzi Karski (właściwie: Jan Kozielewski) był legendarnym kurierem i emisariuszem Polskiego Państwa Podziemnego, który w czasie II wojny światowej przekazał na Zachód raport dotyczący zagłady Żydów. Jako jej naoczny świadek spotykał się głowami państw, politykami, kluczowymi organizacjami alianckimi, bezskutecznie próbując nakłonić ich do zdecydowanych działań. W świecie znany jest jako człowiek, który próbował zatrzymać Holokaust. Ma tytuł Sprawiedliwego wśród Narodów Świata, honorowego obywatela Izraela, był odznaczony Virtuti Militari, Orderem Orła Białego i amerykańskim Prezydenckim Medalem Wolności. Przez czterdzieści lat kształcił pokolenia młodzieży jako wykładowca Uniwersytetu Georgetown (USA). W 1998 r. został nominowany do Pokojowej Nagrody Nobla. Zmarł 13 lipca 2000 r. w Waszyngtonie.

Marek Edelman był ostatnim przywódcą powstania w getcie warszawskim, uczestnikiem Powstania Warszawskiego. Po wojnie osiadł w Łodzi, gdzie ukończył studia medyczne i pracował jako kardiolog. W latach 70. zaangażował się w działalność opozycyjną; współtworzył KOR i w latach 80. wstąpił do "Solidarności"; w stanie wojennym był internowany. W 1989 r. uczestniczył w obradach Okrągłego Stołu. W latach 90. zabierał głos na temat ważnych wydarzeń współczesnego świata, m.in. wyruszył z konwojem pomocy humanitarnej do Sarajewa. Został odznaczony m.in. orderem Orła Białego i Krzyżem Komandorskim Legii Honorowej. Zmarł 2 października 2009 r. w Warszawie.

Jego żoną była zasłużona lekarka pediatra i działaczka społeczna Alina Margolis-Edelman. Jako dziecko pojawiła się na kartach "Elementarza" - jej rodzice przyjaźnili się z Marianem Falskim. To ona była bohaterką słynnego zdania "Ala ma Asa", dlatego swoje wspomnienia wydane w latach 90. XX wieku zatytułowała "Ala z elementarza". W czasie II wojny światowej przebywała w warszawskim getcie, gdzie uczestniczyła w powstaniu. Brała też udział w Powstaniu Warszawskim - jako pielęgniarka. Z ruin Warszawy wyniosła na noszach swojego późniejszego męża Marka Edelmana. Po wojnie została lekarzem pediatrą, m.in. pracowała w II Klinice Pediatrycznej w Łodzi. Opiekowała się dziećmi chorymi na cukrzycę, założyła także poradnię dla dzieci z chorobami nerek oraz ośrodek leczenia cukrzycy dziecięcej w Rabce. Założyła Fundację "Dzieci Niczyje" (obecnie "Dajemy Dzieciom Siłę"), której celem jest zapewnienie najmłodszym bezpiecznego dzieciństwa, poszanowania ich godności oraz respektowania ich praw. Od 2011 roku osobom pomagającym skrzywdzonym dzieciom przyznawana jest Nagroda im. Aliny Margolis-Edemlan.

PAP/ho


Upamiętnienie ofiar zbrodni w Ponarach. Polskie delegacje na uroczystościach na Litwie

22.09.2025 14:50
Weterani walki o niepodległość, działacze opozycji antykomunistycznej i osoby represjonowane upamiętnią na Litwie ofiary zbrodni ponarskiej. - W Ponarach wydarzyła się zbrodnia na wielką skalę. Pamięć o tym musi przetrwać przez kolejne pokolenia - powiedział szef Urzędu do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych Lech Parell.

ORP "Błyskawica" - zabytek Marynarki Wojennej RP i wizytówka Gdyni

24.09.2025 15:00
Historyczny polski niszczyciel wciąż cieszy się zainteresowaniem zwiedzających z kraju i ze świata, a od dekady na nowo pływa po morzach - tym razem cyfrowych.

W Wilnie uczczono pamięć polskich ofiar totalitaryzmów

25.09.2025 14:45
W Wilnie przedstawiciele władz państwa, Wojska Polskiego, kombatanci oraz Sybiracy uczcili pamięć polskich ofiar totalitaryzmów