Ośrodek Karta to niezależna organizacja pozarządowa zajmująca się dokumentowaniem i upowszechnianiem historii najnowszej Polski i Europy Środkowo-Wschodniej, niesieniem wiedzy o człowieku współczesnym oraz szerzeniu tolerancji i demokracji.
Zbigniew Gluza, prezes Ośrodka Karta, wspominał, że trzy tygodnie po wprowadzeniu stanu wojennego pojawiła się gazetka jednokartkowa "Karta", tworzona na maszynie mechanicznej. Nazwa odwoływała się m.in. do Karty 77, ugrupowania dysydenckiego w Czechosłowacji. Pismo, dziś w postaci kwartalnika historycznego, wychodzi nieprzerwanie od 4 stycznia 1982.
– To był protest przeciwko stanowi wojennemu, ta gazetka była czymś, za pomocą czego chcieliśmy nazwać ten moment, w którym jesteśmy i wyprowadzić z tego wnioski. Sami mieliśmy problem z ogarnięciem sytuacji, w której się znaleźliśmy. "Karta" była prostym odreagowaniem ataku, który na siebie przyjęliśmy – tłumaczył.
Alicja Gluza, współzałożycielka Ośrodka Karta, przyznała, że ludzie ją tworzący odczuwali strach przed władzą. Przypomniała, że już w drugim numerze gazety napisała artykuł pod takim tytułem. Przeciwstawiła w nim doraźny strach podzielany w grupie przyjaciół i ludzi mających poprzez swoje działania i przemyślenia poczucie słuszności wyboru, lękowi osób, które przeżywały go samotnie.
– Wybór był jasny: woleliśmy wybrać ten strach doraźny niż permanentny, gdyż odczucie to łatwiej jest dzielić w towarzystwie ludzi o podobnych poglądach i spojrzeniu na sytuację – zaznaczyła.
Prof. Dariusz Stola, historyk z Instytutu Studiów Politycznych PAN, zauważył, że Karta reprezentuje ciągłość ideową, pewien pomysł, który sprawdził się w warunkach walki z PRL-em. Okazał się on równie potrzebny i skuteczny w warunkach demokracji i wolności słowa. Przekonywał, że nawet bolesna przeszłość może być źródłem siły.
– Pamiętam pewną mądrość życiową, którą wtedy zrozumiałem, że słowami się czołgów nie zatrzyma, ale jakiś czas potem dotarło do mnie, że czołgi też nie zatrzymają słów – podsumował.
Minister kultury Bogdan Zdrojewski poinformował, że wobec krytycznej sytuacji finansowej Ośrodka Karta zdecydował się na udzielenie pomocy w wysokości pół miliona złotych.
Zapewnił też, że będzie zabiegał o to, by w przyszłości Ośrodek nie miał już podobnych kłopotów finansowych. Wyjaśniał, że do końca maja resort kultury ma przygotować umowę cywilno-prawną dla fundacji na realizację przedsięwzięć w okresie wielu lat.
Pomoc dla fundacji w wysokości od 200 do 300 tysięcy złotych zadeklarował także wiceminister spraw zagranicznych Jerzy Pomianowski.
Ośrodek Karta realizuje wiele programów i projektów, inicjuje akcje społecznego ratowania pamięci (np. Pogotowie Archiwalne, audiohistoria.pl). Prowadzi też działalność wydawniczą (m.in. "Karta", albumy historyczne, serie książkowe), wystawienniczą, edukacyjną (m.in. organizowany od 1996 roku konkurs dla młodzieży "Historia Bliska"), archiwistyczną (Archiwum Wschodnie, Archiwum Opozycji, Archiwum Historii Mówionej, Archiwum Fotografii; bazy danych, np. Indeks Represjonowanych). Ośrodek był inicjatorem i twórcą Domu Spotkań z Historią w Warszawie (ul. Karowa 20). Placówka ta posiada jedną z największych kolekcji polskich wydawnictw II obiegu z lat 1976-1990. W jej skład wchodzi ponad 5500 książek, blisko 3700 czasopism i gazetek. Ośrodek zgromadził też ogromny zbiór wspomnień, relacji i dzienników, zdjęć, nagrań i filmów oraz wydał kilkadziesiąt książek historycznych.
Zobacz także serwis specjalny: RADIA WOLNOŚCI>>>
Audycję prowadziła Katarzyna Jankowska.
(pp)