"Zemsta" - komedia w czterech aktach - powstała na początku lat 30. XIX wieku. Aleksander Fredro inspirował się dokumentem znalezionym na zamku Kamieniec w Odrzykoniu, który otrzymał w posagu żony. Zapisano w nim historię poprzednich właścicieli. Nieruchomość była własnością dwóch skłóconych ze sobą rodów: Firlejów (dolna część zamku) i Skotnickich (górna część). Jedna z awantur - o rynny - między Piotrem Firlejem a Janem Skotnickim miała nawet swój finał w sądzie. Kres ich długoletnim zatargom położył dopiero ślub zawarty w 1630 roku przez wojewodzica Mikołaja Firleja z kasztelanką Zofią Skotnicką.
W pierwszej wersji rękopisu Fredro umieścił akcję "Zemsty" w XVII wieku, a głównymi bohaterami byli: sfrancuziały Baron (późniejszy Cześnik), Kiełbik (Rejent), Pani Rublowa (Podstolina), Papkiewicz (Papkin). Dopiero w kolejnej wersji rękopisu pojawiły się ostateczne nazwiska postaci, a akcję przesunięto o sto kilkadziesiąt lat (oba rękopisy dramatu przechowywane są w Zakładzie Narodowym im. Ossolińskich we Wrocławiu). Pierwsze wydanie książkowe "Zemsty" (w zbiorze dzieł Fredry) miało miejsce w 1838 roku we Lwowie.
Prapremiera komedii odbyła się 17 lutego 1834 we Lwowie w teatrze Jana Nepomucena Kamińskiego z Janem Nepomucenem Nowakowskim w roli Cześnika i Witalisem Smochowskim w roli Rejenta. W "Kulturze przy kawie" można posłuchać fragmentów późniejszych adaptacji. - Ten tytuł wywołuje najgorsze skojarzenia u przeciętnego widza. Stąd przekora, żeby spróbować poszukać w "Zemście" jeszcze jakiś innych wartości, które w niej tkwią i przekazać je widowni w sposób możliwie niezobowiązujący - powiedział Zygmunt Hübner, reżyser spektaklu w Teatrze Powszechnym. - Z tym Fredro jest trochę kłopotu. Zamknęliśmy go szufladzie pełnej starej anegdot - przyznał reżyser Mikołaj Grabowski.
Komedia Fredry została dwukrotnie zekranizowana: w 1956 roku (reż. Antoni Bohdziewicz i Bohdan Korzeniewski) i w 2002 roku (reż. Andrzej Wajda). "Zemstę" czterokrotnie wystawiono w Teatrze Telewizji: w 1960 roku (reż. Jerzy Kreczmar), w 1972 roku (reż. Jan Świderski), w 1994 roku (reż. Olga Lipińska) i w 2020 roku (reż. Redbad Klynstra-Komarnicki). Ten ostatni spektakl (dostępny za darmo na stronie teatrtv.tvp.pl i na vod.tvp.pl) nie mieni się kolorami w scenografii i w kostiumie. Bohaterowie nie są wyjęci z epoki, są uwspółcześnieni. - To, co dla nas okazało się bardzo rezonujące, współczesne nam, to są relacje między bohaterami. Postanowiliśmy zrobić analityczną wersję, bardzo skupić się na relacjach między bohaterami, na charakterach tych postaci - podkreślił Klynstra-Komarnicki.
Zapraszamy do wysłuchania całej audycji.
***
Tytuł audycji: Kultura przy kawie
Prowadzi: Martyna Podolska
Data emisji: 28.03.2020
Godzina emisji: 5.05
kk
