- Ktoś podarował mi tomik jej wierszy, przeczytałam i znalazłam w nich ogromną tęsknotę za wolnością, wrażliwość i pomyślałam, że chciałabym dowiedzieć się, kim jest ta kobieta - opowiada reporterka Angelika Kuźniak .
"Jak już zostałam poetką, dostałam książkę, Mickiewicza czytałam..."
Odkryta
Bronisława Wajs - Papusza - była jedną z niewielu kobiet romskich, które samodzielnie nauczyły się pisać i czytać, a za lekcje czytania płaciła kradzionymi kurami. Śpiewała swoje pieśni nie nazywając ich nawet wierszami. Dopiero Jerzy Ficowski przetłumaczył jej teksty z romskiego i doprowadził do ich wydania w formie tomików.
W trakcie pracy nad książką "Papusza" w historii cygańskiej poetki znalazła zapis szczęśliwej, choć skrytej miłości, świadectwo życia kobiety z jednej strony łamiącej schematy, a z drugiej pozostającej w tradycyjnych konwenansach. - Była Cyganką z krwi i kości. Wiedziała, że najlepszy rosół jest z kradzionych kur, więc je kradła, wróżyła świetnie. Była bardziej Cyganką niż poetką, bo ta ostatnią została z przypadku - opowiada gość Magdaleny Mikołajczuk.
Odrzucona
Docenił ją także Julian Tuwim, jej wiersze zaczęły się ukazywać w czasopismach i zbiorach, a ze współpracy z Ficowskim zrodziła się książka "Cyganie polscy" (wyd. 1953) zawierającą słownik i opis cygańskich zwyczajów i wierzeń.
Ta ostatnia wywołała szczególnie negatywne reakcje ze strony środowiska romskiego. - Papuszy nigdy nie uznano za skalaną, czyli taką, której nie wolno podawać ręki, koło której nie wolno siadać, ale właściwie to ją spotkało. Cyganie bywali u niej bardzo rzadko, była odtrącona i bardzo samotna - wyjaśnia Angelika Kuźniak.
Papuszę uznano za zdrajczynię, choć w listach do Ficowskiego życie taborowe opisywali także inni Cyganie. Silne emocje związane z szykanami własnego środowiska wywołały nawrót choroby psychicznej, która po raz pierwszy objawiła się w wieku 26 lat.
Kultura w radiowej Jedynce >>>
Jaka historia wiąże się z przybranym synem Papuszy? Czy nowe pokolenia cyganów znają jej twórczość? Zapraszamy do wysłuchania całej audycji "Rozdroża kultury", w której znalazły się także fragmenty wypowiedzi samej Papuszy z archiwum Polskiego Radia oraz Krzysztofa Krauzego, autora filmu "Papusza".
(asz)