Logo Polskiego Radia
POSŁUCHAJ
polskieradio.pl
Izabella Mazurek 15.06.2024

Imre Nagy - symbol oporu przeciw sowieckiej dyktaturze

Imre Nagy, komunistyczny premier Węgier, który stanął po stronie narodu podczas rewolucji węgierskiej 1956 roku, za swoją postawę zapłacił najwyższą cenę - został powieszony w nocy z 15 na 16 czerwca 1958 roku.
Węgry 1956. Wystąpienie premiera Imre Nagya w stacji radiowej w Budapeszcie.Węgry 1956. Wystąpienie premiera Imre Nagya w stacji radiowej w Budapeszcie.PAP

Dwa lata po aresztowaniu Imre Nagya, stalinowski sąd wymierzył mu wyrok śmierci. Został rozstrzelany. Pochowany na śmietniku ze skrępowanymi drutem kolczastym rękami i nogami. Podczas rządów komunistycznych jego grób nie był dostępny dla odwiedzających.

Dopiero w 1989 roku, kiedy system komunistyczny definitywnie się rozpadał, a kraj bloku wschodniego odzyskiwały niepodległość, były premier został zrehabilitowany. Oficjalny pogrzeb Imre Nagya odbył w czerwcu 1989 roku i stał się jednocześnie symbolicznym końcem komunizmu na Węgrzech.

Imre Nagy pochodził z chłopskiej rodziny. Był żołnierzem w armii austro-węgierskiej w czasie I wojny światowej. Od 1929 roku przebywał na emigracji w ZSRR, podczas terroru Wielkiej Czystki był agentem NKWD.

Od 1944 roku zasiadał w rządzie węgierskim z ramienia Węgierskiej Partii Komunistycznej jako minister rolnictwa. Od 4 lipca 1953 do 18 kwietnia 1955 był premierem; proklamował stosunkowo liberalny tzw. Nowy Kurs. Mimo popularności został obalony przez zwolenników stalinowskiej linii.

Po wybuchu Rewolucji Węgierskiej 1956, 24 października ponownie wyznaczony został na stanowisko premiera. Początkowo wynegocjował zawieszenie broni z Sowietami. Podczas krótkotrwałych rządów próbował dokonać reform: m.in. rozwiązał Węgierską Partię Pracujących, tworząc na jej miejsce Węgierską Socjalistyczną Partię Robotniczą (WSPR).

Nagy stanął po stronie powstańców, ogłosił neutralność Węgier i wystąpienie kraju z Układu Warszawskiego, podjął rokowania w sprawie całkowitego wycofania Armii Radzieckiej.

WĘGRY '56 - ZOBACZ SERWIS SPECJALNY POLSKIEGO RADIA >>>>

Na antenie Radia Wolna Europa 4 listopada 1956 rozległ się jego dramatyczny apel: "Dziś we wczesnych godzinach rannych wojska sowieckie rozpoczęły atak na naszą stolicę, chcąc obalić legalny i demokratyczny rząd Węgier. Nasze wojska podjęły walkę. Na pomoc, na pomoc, na pomoc!..."


Posłuchaj
01:36 Imre Nagy apel, RWE 1956.mp3 "Rewolucja na Węgrzech” – apel Imre Nagy’a – premiera Węgier – o pomoc przeciwko wojskom sowieckim atakującym Budapeszt, informacja o stłumieniu powstania. (RWE, 4.11.1956)

 

Pomoc nie nadeszła. Zaczynał się czas terroru. Wielki brat nie wybaczył mu tych posunięć. Powstanie węgierskie zostało krwawo stłumione, a premier Nagy trafił do więzienia.

Powstanie wybuchło 23 października 1956 i trwało do 10 listopada, kiedy to zostało ostatecznie stłumione przez zbrojną interwencję Armii Radzieckiej. Do Budapesztu wkroczyło 6 tysięcy żołnierzy radzieckich i 200 czołgów. Zginęło wtedy blisko 2,5 tysiąca Węgrów, 13 tysięcy zostało rannych.

im