158 lat temu, 19 maja 1866 roku, urodził się gen. Tadeusz Rozwadowski, szef Sztabu Generalnego Wojska Polskiego.
Gdy Rozwadowski obejmował tę funkcję po raz drugi w 1920 roku, na wschodnich połaciach Rzeczpospolitej szalała pożoga wojny polsko-bolszewickiej. Konflikt trwał od lutego 1919 roku, ale to na przełom wiosny i lata 1920 roku dowództwo Armii Czerwonej zaplanowało ostateczną ofensywę. Miała ona otworzyć bolszewickiej rewolucji drogę na Zachód. Jej kulminacyjnym momentem była bitwa o Warszawę. Ta kampania rzuciła cień na współpracę Rozwadowskiego i Piłsudskiego.
Jasna gwiazda odradzającego się Wojska Polskiego
Rozwadowski nadawał się do piastowania powierzonej mu funkcji jak nikt inny: oficer armii austriackiej, bohater bitwy gorlickiej, a później organizator i pierwszy szef Sztabu Generalnego (od 28 października do 15 listopada 1918) Wojska Polskiego był jednym z najlepiej wykształconych i najbardziej doświadczonych dowódców, jakich do dyspozycji miał Piłsudski.
- Jako strateg był najbardziej utalentowany – mówił Wacław Zbyszewski na antenie Rozgłośni Polskiej Radia Wolnej Europy w audycji "Klasa rządząca za sanacji".
08:56 116_12766_0.mp3 Felieton Wacława Zbyszewskiego - uwagi na temat m.in. gen. Stanisława Hallera; gen. Tadeusza Rozwadowskiego. (RWE, 3.06.1983)
JÓZEF PIŁSUDSKI - ZOBACZ SERWIS SPECJALNY POLSKIEGO RADIA >>>>>
Kto zwyciężył bitwę warszawską?
Zwolennicy Piłsudskiego całą zasługę za zwycięstwo w bitwie warszawskiej przypisywali Marszałkowi, przeciwnicy – Józefowi Hallerowi, Maximowi Weygandowi (szefowi francuskiej misji wojskowej) czy właśnie Rozwadowskiemu. Za tezą o decydującej roli generała przemawia fakt, iż miał on nieporównanie większe doświadczenie w przeprowadzaniu dużych operacji militarnych niż Komendant. Wtedy też, w przeddzień bitwy Piłsudski zrezygnował z funkcji Naczelnika Państwa i Wodza Naczelnego.
Wincenty Witos, który przyjął dymisję, nie upublicznił tej decyzji i zwrócił rezygnację Piłsudskiemu po zwycięstwie. Z drugiej strony - Rozwadowski lojalnie konsultował swoje decyzje z Marszałkiem.
Kliknij w obrazek i dowiedz się o przyczynach i przebiegu wojny polsko-bolszewickiej w 1920 roku:
Po wojnie polsko-bolszewickiej gen. Rozwadowski został Głównym Inspektorem Jazdy i zajął się reformą kawalerii. Postulował modernizację armii i wprowadzenie jednostek pancernych.
- Generał Rozwadowski czuł się zapewne niedoceniony i stąd ten narastający konflikt z Piłsudskim - mówił prof. Piotr Rozwadowski, historyk.
14:41 generał tadeusz rozwadowski___2165_02_iv_tr_0-0_1035346332205ca7[00].mp3 Sąd nad gen. Tadeuszem Rozwadowskim przeprowadzają dr Janusz Osica i dr hab. Piotr Rozwadowski w audycji Andrzeja Sowy z cyklu "Na historycznej wokandzie". (PR, 3.07.2002)
Zamach, uwięzienie i tajemnicza śmierć
W trakcie zamachu majowego w 1926 roku Rozwadowski stanął na czele wojsk wiernych legalnym władzom. Generał szybko pożałował, że zaufał deklaracjom Piłsudskiego, który zapewniał o niewyciąganiu konsekwencji wobec żołnierzy strony rządowej. Rozwadowski został aresztowany wraz z kilkoma innymi dowódcami. Warunki, w jakich go przetrzymywano, były bardzo ciężkie, przez co podupadł na zdrowiu.
- Są takie opinie, że zaczął chorować, ponieważ karmiono go wolno działającą trucizną - mówił dr Janusz Osica. Generał zmarł podczas operacji wyrostka robaczkowego 18 października 1928. – Były takie opinie, że była to operacja "na rozkaz".
Zwolennicy tezy o zabójstwie generała wskazują na tajemnicze zniknięcie innego dowódcy niewygodnego dla sanacji - gen. Włodzimierza Ostoi-Zagórskiego. Wśród spekulacji na temat śmierci generała znajduje się również taka, że truto go farbą zawierającą arszenik, którą pokryto celę Rozwadowskiego. Władze zabroniły sekcji zwłok.
bm