17 listopada 1989 roku zdemontowano pomnik Feliksa Dzierżyńskiego na placu Bankowym w Warszawie.
- Dla wielu ludzi dopiero ten moment symbolizował ostateczny upadek komunizmu – stwierdził historyk prof. Paweł Wieczorkiewicz, gość audycji Sławomira Szofa z cyklu "Postacie XX wieku", nadanej w Polskim Radiu w czerwcu 1997 roku.
28:31 Feliks Dzierżyński - aud. Sławomira Szofa z cyklu Postacie XX w.mp3 O Feliksie Dzierżyńskim w audycji Sławomira Szofa z cyklu "Postacie XX wieku" opowiada prof. Paweł Wieczorkiewicz. (PR, 22.06.1997)
Pomnik odsłaniano 20 lipca 1951 roku z wielką pompą i z udziałem najwyższych dostojników partyjnych i państwowych. Do zebranych na placu, który od tego dnia miał nosić imię rewolucjonisty, przemówił sekretarz KC PZPR, ówczesny wicepremier Aleksander Zawadzki:
- Towarzysze! W sercu stolicy Polski Ludowej na dawnym pl. Bankowym, z woli polskiej klasy robotniczej narodu polskiego wzniesiony został pomnik wielkiego Polaka. Przez całe dziesięciolecia burżuazja polska i międzynarodowa fałszowała prawdę o Feliksie Dzierżyńskim, fałszowała z nienawiścią, do jakiej zdolna jest tylko klasa skazana przez historię na zagładę. Jednocześnie w ciągu tych dziesięcioleci w szeregach polskiej i międzynarodowej klasy robotniczej rosła sława Feliksa Dzierżyńskiego i legenda o jego życiu i czynach – z entuzjazmem w głosie mówił Zawadzki.
I kontynuował:
- Feliksa Dzierżyńskiego cechował głęboki patriotyzm i przeniknięty szeroką, rewolucyjną perspektywą proletariacki internacjonalizm. Cechy te łączyły się w jego osobie z rewolucyjnym rozmachem, z bezgraniczną ofiarnością partyjnika-konspiratora, a jednocześnie płomiennego i natchnionego trybuna ludu. Był człowiekiem nieustraszonej odwagi, przenikniętej czujnością rewolucyjną, połączona ze szlachetną wiarą w człowieka Pracy. Oto cechy, dzięki którym Feliks Dzierżyński jest nam dziś tak bliski, drogi i zrozumiały - przemawiał Zawadzki.
22:23 Odsłonięcie pomnika F. Dzierżyńskiego 1951.mp3 Odsłonięcie pomnika Feliksa Dzierżyńskiego - transmisja z uroczystości nadana w Polskim Radiu. (PR, 20.07.1951)
W archiwach zachowała się transmisja z tej uroczystości. Posłuchaj, jak relacjonowali to wydarzenie dziennikarze Polskiego Radia, którzy też nie szczędzili peanów zachwytu nad postacią wielkiego bohatera rewolucji. - W tej chwili prezydent Rzeczypospolitej Polskiej Bolesław Bierut dokonuje odsłonięcia pomnika. Spada płótno, odsłaniając statuę Feliksa Dzierżyńskiego, wielkiego patrioty, płomiennego rewolucjonisty i znów Feliks Dzierżyński jest razem z nami, w sercu naszego kraju, w Warszawie – słyszymy w relacji.
Pomnik był pomysłem rzeźbiarza Zbigniewa Dunajewskiego. Jego projekt zajął I miejsce w konkursie jesienią 1950 roku. - Statua wielkiego Polaka i rewolucjonisty stoi na cokole obłożonym białym marmurem, na cokole 4 płaskorzeźby wyobrażające epizody z życia Feliksa Dzierżyńskiego – komentowali sprawozdawcy. - Feliks Dzierżyński będzie patrzeć na Warszawę, o której pisał z więzienia w marcu 1915 roku:
"Gdybym miał pisać o tym, czym żyję, to nie pisałbym ani o tyfusie, ani o kapuście i wszach, lecz o tęsknotach naszych. Sądzę, że Warszawa, która wszystkich nas pociąga ku sobie zbierze nas wszystkich w innych warunkach, w innym życiu".
Warszawiacy ten znienawidzony symbol z hukiem w 1989 roku obalili. Prof. Paweł Wieczorkiewicz przedstawił w audycji z cyklu "Postacie XX wieku" najważniejsze fakty z życia twórcy poprzedniczki NKWD, Wszechrosyjskiej Komisji Nadzwyczajnej do Walki z Kontrrewolucją i Sabotażem (Czeka).
- Z punktu widzenia Lenina, Dzierżyński wyróżniał się dwoma cechami. Był fanatycznym ideowcem rewolucji i jako Polak nie miał żadnych osobistych, narodowych uprzedzeń przed tym, żeby unurzać Rosję we krwi i żeby eksterminować całe grupy społeczeństwa rosyjskiego - stwierdził historyk.
Posłuchaj, kim był człowiek, którego pomniki obalano z taką satysfakcją w Polsce i Rosji.