Jako Naczelny Wódz Piłsudski wielokrotnie odwiedzał siedzibę Sztabu Generalnego, która mieściła się w Pałacu Saskim, zwłaszcza w przełomowych dniach wojny polsko-bolszewickiej w 1920 roku. Jednak do gmachu przy placu Saskim na stałe wprowadził się dopiero po objęciu funkcji Szefa Sztabu Generalnego i Przewodniczącego Ścisłej Rady Wojennej – 17 grudnia 1922 roku.
Józef Piłsudski - zobacz serwis specjalny
Niewielkie mieszkanko służbowe szefa sztabu, przyległe do gabinetu, znajdowało się na pierwszym piętrze, w lewym skrzydle Pałacu Saskiego, od strony Ogrodu Saskiego. Niewiele wiadomo o tym, ile czasu Piłsudski spędzał w mieszkaniu służbowym. Marszałek był jednak pracoholikiem i słynął z tego, że pracy poświęcał wiele godzin. Pewien ogląd na lata spędzone w Pałacu Saskim mogą dać też nawyki Piłsudskiego w czasach po przewrocie majowym - Marszałek praktycznie mieszkał w siedzibie Generalnego Inspektora Sił Zbrojnych. Być może podobnie było w przypadku mieszkania w Pałacu Saskim.
Józef Piłsudski z oficerami na placu Saskim. Z lewej widoczne wejście do nieistniejącego dziś soboru Aleksandra Newskiego. Fot.: NAC
W tym czasie rodzina Piłsudskich zajmowała także mieszkanie przy ul. Koszykowej 70. W skromnej kwaterze w Pałacu Saskim nie było miejsca dla żony Aleksandry i dwóch córek: czteroletniej Wandy i dwuletniej Jadwigi. Piłsudscy przeprowadzili się tutaj z Belwederu, zajmowanego przez Marszałka w latach, gdy był on Naczelnikiem Państwa i przeznaczonego na siedzibę prezydenta RP. Mieszkanie na Koszykowej było własnością Aleksandry Piłsudskiej.
Komendant opuścił pałac 28 maja 1923 roku, na dwa dni przed dymisją z funkcji. Powodem rezygnacji było powołanie rządu Wincentego Witosa. W skład nowego gabinetu wchodziły osoby reprezentujące środowiska, które Marszałek uznawał za ponoszące polityczną odpowiedzialność za zabójstwo prezydenta Gabriela Narutowicza 16 grudnia 1922 roku. Piłsudski przeprowadził się wówczas do przygotowanego dla niego dworku Milusin w Sulejówku.
Niedługo po opuszczeniu Pałacu Saskiego Piłsudski wygłosił przemówienie w hotelu "Bristol". W pierwszych słowach wspomniał czas spędzony w Pałacu Saskim.
"Długi czas pracowałem na Saskim placu, gdzie, przechadzając się po wielkim gabinecie, rzucałem raz po raz okiem na ciemne, szare widoki Warszawy. I zawsze widziałem jakieś dziwne rzeczy – szarą płachtę, otaczającą jakąś dziwną postać. Naprzód szedł koń. Koń idący ku słońcu, przerywający parkan, za nim na czworakach pełznącą postać ludzką" mówił Marszałek.
Piłsudski odnosił się w ten sposób do montażu przed arkadami pałacu pomnika Józefa Poniatowskiego. Ceremonia odsłonięcia monumentu, na której obecny był m.in. Piłsudski, miała miejsce 3 maja 1923 roku.
Uroczystość odsłonięcia pomnika Józefa Poniatowskiego. Widoczni m.in. Józef Piłsudski i Ferdinand Foch. Fot.: Polona.pl/dp
***
Polskie Radio we współpracy ze Spółką Celową Pałac Saski przygotowało multimedialną i interaktywną platformę wiedzy na temat utraconych skarbów Warszawy – Pałacu Saskiego, Pałacu Brühla i kamienic przy ul. Królewskiej. Zobacz stronę odkryjpalacsaski.pl