75 lat temu, 21 czerwca 1949 roku na Konferencji Architektów Partyjnych proklamowano socrealizm w polskiej architekturze. Wprowadzony został pod presją Włodzimierza Sokorskiego, wiceministra, a następnie ministra kultury i sztuki. Oficjalnie został ogłoszony przez Bolesława Bieruta na konferencji warszawskiej PZPR 3 lipca 1949 roku.
Przykłady socrealistycznej sztuki w Polsce, spośród których najbardziej znanym jest Pałac Kultury i Nauki w Warszawie, to dla jednych symbole znienawidzonego systemu, dla innych świadectwo minionej epoki, którego nie powinno się lekceważyć.
Wszystko zaczęło się w Związku Radzieckim, gdzie kwitła sztuka propagandy. Socrealizm w sztuce radzieckiej narodził się w 1934 roku, a następnie rozprzestrzenił na inne kraje, znajdujące się pod wpływem ZSRR. Miał tam oficjalny status podstawowej i jedynej metody twórczości artystycznej, stał się propagandowym narzędziem partii komunistycznej.
– W przypadku socrealizmu propaganda łączyła się ze zwróceniem się do ludzi prostych, z przypodobaniem się ludziom bez większego wykształcenia. Intencją przywódców było zniszczenie kultury wysokiej. Owi przywódcy sami mieli mocno podejrzany smak, byli bez większego wykształcenia i wyrobienia artystycznego i w ogóle reprezentowali sobą niewielką kulturę osobistą. Starali się skłonić artystów, żeby też zapomnieli o kulturze wysokiej – mówiła krytyk sztuki, Monika Małkowska.
Tworzyć według partyjnych wytycznych
Według partyjnych wytycznych architektura nie miała wyrażać piękna czy elegancji, ale siłę i potęgę państwa. Budynki cechowała monumentalność, symetria oraz stosowanie rozmaitych elementów zdobniczych, takich jak kolumnady i wysokie partery. Szerokie ulice i ogromne place miały w założeniu skupiać życie mieszkańców. Malarstwo ze względu na swą propagandową funkcję miało bardzo wąską tematykę, która ograniczała się głównie do portretów przywódców oraz scen z życia i pracy ludu.
Artyści Polscy zaczęli się wyłamywać z nakazów tworzenia w tym nurcie już w 1955 roku. W późniejszym okresie pomimo sugestii władz socrealizm nie stanowił idei przewodniej twórczości artystycznej. Oficjalny koniec socrealizmu w polskiej architekturze nastąpił 26 marca 1956 roku.
Do najbardziej reprezentatywnych dzieł socrealizmu w Polsce należała Nowa Huta oraz warszawskie przedsięwzięcia: Marszałkowska Dzielnica Mieszkaniowa, Pałac Kultury i Nauki oraz Stadion Dziesięciolecia.
Po latach socrealizm postrzegany jest powszechnie jako szczyt bezguścia i wtórności. Jednak do dzisiaj na świecie istnieją kraje, w których tworzy się dzieła socrealistyczne, są to: Białoruś, Wietnam, Chiny, Korea Północna oraz Kuba.
17:51 socrealizm w muzeum_muzeum sztuki socrealizmu w kozłówce____5051_95_iv.mp3 Dzieje Muzeum Sztuki Socrealizmu w Kozłówce. (PR, 1.05.1995)
mk