26 lipca 1941 roku zginął zamordowany przez Niemcow Kazimierz Bartel, matematyk, polityk, rektor Uniwersytetu Lwowskiego. Był pięciokrotnym premierem II RP, ministrem kolei żelaznych, ministrem wyznań religijnych oraz oświecenia publicznego. Autor prac z matematyki: "Geometria wykreślna" i "Rzuty cechowe".
"Unieszkodliwianie" polskich elit
Niemcy od początku II wojny światowej mordowali polskie elity. W ramach akcji "Inteligencja" aresztowali, a następnie zabili, bądź wywieźli do obozów koncentracyjnych, ponad 100 tysięcy obywateli polskich.
Gestapo rozpoczęło aresztowania natychmiast po wkroczeniu Niemców do Lwowa, 2 lipca 1941 roku. W aresztowaniach uczestniczyli też żandarmi i "Ptasznicy", czyli żołnierze ukraińskiego batalionu "Nachtigall".
14:41 kazimierz bartel___233_00_iv_tr_0-0_1041956417900365[00].mp3 Kazimierz Bartel - audycja Andrzeja Sowy z cyklu "Na historycznej wokandzie". Komentarze historyków dr Janusza Osicy i prof. Ludwika Malinowskiego (PR, 25.01.2000)
Uwięziony jako pierwszy
Prof. Kazimierz Bartel został aresztowany najwcześniej, bo już 2 lipca. Początkowo przewieziono go do więzienia Gestapo przy ulicy Pełczyńskiej. Tam nie był przesłuchiwany, o nic go nie oskarżono, traktowano poprawnie. Mógł otrzymywać i wysyłać listy do żony.
21 lipca sytuacja się zmieniła. Były premier został przeniesiony do więzienia przy ulicy Łąckiego, gdzie zaczęto traktować go bardzo brutalnie.
"Wyzywano go od pachołków żydokomuny i pewnego razu, jak podał Stefanowicz, gestapowiec kazał Bartlowi czyścić buty Ukraińcowi z Hilfsgestapo, »by polski profesor i minister czyścił buty parobkowi ukraińskiemu od koni«. Bartel był załamany psychicznie i, jak pisał mi Stefanowicz, nie mógł zrozumieć istoty całej tragedii” - pisał Zygmunt Albert w książce "Kaźń profesorów lwowskich – lipiec 1941".
Po paru dniach Niemcy zaproponowali Bartlowi utworzenie marionetkowego rządu okupowanej Polski. Spotkali się jednak ze zdecydowaną odmową. Wtedy Himmler osobiście wydał rozkaz rozstrzelania profesora. Egzekucji dokonano 26 lipca 1941 o świcie, najprawdopodobniej na Piaskach Janowskich lub Wzgórzach Wuleckich.
Ginęli kolejni uczeni
Nad ranem 4 lipca 1941 roku specjalna jednostka policyjna III Rzeszy dokonała mordu profesorów wyższych uczelni Lwowa wraz z częścią ich rodzin oraz osobami przebywającymi w ich mieszkaniach w momencie aresztowania.
Na Wzgórzach Wuleckich hitlerowcy rozstrzelali przedstawicieli polskich elit intelektualnych. Zginęło 22 profesorów lwowskich wyższych uczelni oraz 18 członków ich rodzin, przyjaciół i znajomych.
Prawdopodobnie 5 lipca został zastrzelony docent Stanisław Mączewski. 12 lipca zginęli aresztowani poprzedniego dnia profesorowie Henryk Korowicz i Tadeusz Ruziewicz, rektorzy lwowskiej Akademii Handlu Zagranicznego.
Jesienią 1943 roku zacierając ślady swojej zbrodni, Niemcy ekshumowali zwłoki zamordowanych profesorów, które następnie zostały spalone. Podczas tej ekshumacji ludzie, którzy układali ciała na stosie, wyciągali z ubrań dokumenty i to własnie wtedy okazało się, że wśród zabitych znajdował się prof. Bartel.
W 1966 roku w rocznicę rozstrzelania profesorów lwowskich, w Krakowie w kościele św. Franciszka z Asyżu umieszczono tablicę z nazwiskami ofiar II wojny światowej. Przy niej możemy zobaczyć osobne epitafium ku czci prof. Kazimierza Bartla.
mk