Georges Clemenceau odegrał ogromną rolę w dziejach nie tylko Francji, ale całej Europy. To on, wraz z prezydentem Stanów Zjednoczonych Thomasem Woodrowem Wilsonem, brytyjskim premierem Davidem Lloyd George'm i premierem Włoch Vittorio Orlando, był sygnatariuszem traktatu wersalskiego, głównego układu pokojowego kończącego I wojnę światową.
Konferencja w Paryżu, rok 1919. Od lewej: premier Francji George Clemenceau, brytyjski premier David Lloyd George i premier Włoch Vittorio Emanuele Orlando. Wikimedia Commons/dp
Sylwetka
"Umysł giętki i zróżnicowany, charakter żywy i szorstki. Jest niezrównany pod względem talentu i energii, niezmienny w zasadach. Ukazuje w ich zastosowaniu zdumiewającą zręczność. Urodzony liberał, lecz z charakteru i umysłu jest człowiekiem autorytatywnym. Rewolucjonista popisujący się demagogią. Ludzki, szlachetny, wrażliwy, a jednocześnie bezlitosny i srogi. Straszny i zachwycający" – tak opisywał Georgesa Clemenceau poeta i powieściopisarz francuski, Anatole France.
– Obalał gabinety, zasłynął jako mówca – mówił autor audycji, charakteryzując postać francuskiego polityka. – Wszyscy się z nim liczyli, chociaż nigdy, ze względu na swój wybujały indywidualizm, nie był ściśle związany z jakąkolwiek partią.
28:59 Georges Clemenceau - aud. z cyklu Postaci XX wieku.mp3 Georges Clemenceau - audycja biograficzna z cyklu "postacie XX wieku". Rozmowa Sławomira Szofa z historykami: dr Janem Zamojskim i prof. Jerzym Eislerem. (PR, 1993)
Nz: Francuski premier George Clemenceau, 26.11.1917. Wikimedia Commons/dp. Źr.: Biblioteka Kongresu Stanów Zjednoczonych
Początki kariery politycznej
Georges Clemenceau zaczął swą karierę w roku 1870, tuż po obaleniu Napoleona III i proklamowaniu III Republiki. W wieku 29 lat został merem paryskiej dzielnicy Montmartre.
Urodził się 28 września 1841 w Mouilleron-en-Pareds. Był, podobnie, jak jego dziadek i ojciec – z wykształcenia lekarzem. – Udzielał się politycznie już na studiach – powiedział dr Jan Zamojski. – Był z ojcem w Anglii, 4 lata przebywał w Stanach Zjednoczonych.
W czasie tych podróży Clemenceau nawiązał wiele kontaktów, znakomicie władał językiem angielskim. Świetnie opanował sztukę przemawiania. – Jego przemówienia były bardzo bezpośrednie, bardzo precyzyjne – dodał dr Zamojski.
Radykalny republikanin
Zaciekły wróg monarchii, radykał, ateista, entuzjasta Wielkiej Rewolucji Francuskiej. – Dwa elementy były najważniejsze przez całe jego życie - antyklerykalizm i bardzo silny republikanizm – komentował drugi gość audycji prof. Jerzy Eisler.
Opinia prof. Jerzego Eislera może dziwić, bo Georges Clemenceau przez lata z troską myślał o losie ludzi biednych, pokrzywdzonych przez los, był wrogiem socjalistów.
W 1906 roku został po raz pierwszy w swej karierze ministrem. Stanął na czele resortu spraw wewnętrznych. - Był w tym rządzie postacią wybitną – powiedział dr Jan Zamojski. – Działał w absolutnej sprzeczności w stosunku do tego, co wcześniej głosił. Po tym, jak został ministrem, bezwzględną ręka zaczął tłumić strajki.
Premier
Kilka miesięcy później stanął na czele rządu. Funkcję premiera pełnił do 24 lipca 1909. Clemenceau był zwolennikiem Wielkiej Brytanii i zaciętym wrogiem Niemiec. Za cel swego życia uznał odzyskanie Alzacji i Lotaryngii, terenów które Francja utraciła po 1870 roku. – Na oku miała go ambasada rosyjska – słyszymy w komentarzu. – Był zresztą na oku kilku wywiadów.
Gdy wybuchła I wojny światowej wzywał swych rodaków: "A teraz do broni! Wszyscy! Trzeba zwyciężyć!"
14 października 1917 Georges Clemenceau został ponownie premierem. Dlaczego Francuzi dokonali takiego wyboru? – Potrzebny był człowiek silny – stwierdził prof. Jerzy Eisler. – "Tygrys" słynął z żelaznej ręki. Wiadomo było, że będzie prowadził tę wojnę aż do zwycięstwa. Miał już wtedy 76 lat. Z niesłychanym dynamizmem przystąpił do dzieła.
Konferencja w Wersalu, 10.11.1918. Z prawej, w środku premier Georges Clemenceau. Wikimedia Commons/cc
– On nie był tylko parlamentarzystą – stwierdził dr Jan Zamojski. – To był niesłychanie odważny człowiek. Bano się trzech rzeczy u Clemenceau: jego pistoletu, jego szpady i jego języka. On nie bał się iść na pierwszą linię frontu, do okopów, które były pod ostrzałem. To był człowiek wielkiej odwagi osobistej, męskiej odwagi – dodał historyk.
Wróg Niemiec
Zdaniem prof. Jerzego Eislera premier Georges Clemenceau wywarł ogromny wpływ na kształt Europy po I wojnie światowej. Jednak ustalenia, jakie ostatecznie zapadły w Wersalu były de facto zwycięstwem brytyjskiego premiera Dawida Lloyd George’a. Wizja powojennej Europy, jaką reprezentował Clemenceau nie została w pełni zrealizowana. Nie udało się zwłaszcza francuskiemu przywódcy przeforsować wszystkich zapisów dotyczących niepodległej Polski. Na przykład chciał, by Gdańsk włączyć w granice naszego kraju. Tak się nie stało.
Przyjaciel Polski
– Zawsze opowiadał się za niepodległością Polski – powiedział prof. Eisler. – W czasie wojny był inicjatorem deklaracji aliantów o ustanowieniu zjednoczonego i niepodległego państwa polskiego. Jako jedyny opowiadał się za historycznymi granicami, łącznie z Gdańskiem, Wielkopolską i Śląskiem.
Jak zakończyła się kariera Georgesa Clemenceau? – W samotności – mówił prof. Eisler. – Przegrał wybory prezydenckie w styczniu 1920 roku.
"Francja będzie taka, na jaką zasłużą Francuzi" – powiedział. Były to ostatnie słowa, jakie skierował do swoich rodaków.
Georges Clemenceau zmarł 24 listopada 1929 roku.
bs