Roztocze to kraina geograficzna łącząca Wyżynę Lubelską z Podolem, wyraźnie wypiętrzony wał wzniesień, szerokości 12–32 km i długości ok. 180 km, przebiegający z północnego zachodu, od Kraśnika, na południowy wschód do Lwowa. Roztocze oddziela Wyżynę Lubelską i Wyżynę Wołyńską od Kotliny Sandomierskiej i Kotliny Naddniestrzańskiej.
W średniowieczu tereny te - usytuowane na pograniczu Małopolski i Rusi, na obszarze tzw. Grodów Czerwieńskich - były zamieszkiwane przez zachodniosłowiańskich Lędzian. W XI wieku, w wyniku walk polsko-ruskich, większa ich część znalazła się w granicach Rusi. Lędziccy mieszkańcy zostali wysiedleni przez Jarosława Mądrego lub ulegli zruszczeniu.
Peryferyjne, pokryte gęstymi lasami Roztocze było słabo zaludnione. Dopiero po przyłączeniu Rusi Czerwonej przez Kazimierza Wielkiego nastąpił stopniowy napływ osadników z Małopolski, Lubelszczyzny i Mazowsza. W okresie Rzeczypospolitej Obojga Narodów Roztocze znajdowało się w granicach województw: lubelskiego, bełskiego i ruskiego. Zamieszkiwane było głównie przez ludność polską (na zachodzie) i ukraińską (na wschodzie). Rozwój regionu hamowały najazdy tatarskie.
Po rozbiorach Roztocze znalazło się w granicach Austrii (Królestwo Galicji i Lodomerii). W 1809 roku jego północną część włączono do Księstwa Warszawskiego, a następnie Królestwa Kongresowego w ramach Cesarstwa Rosyjskiego. W czasie powstania styczniowego było bazą polskich oddziałów partyzanckich. Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości (1918 rok) Roztocze wchodziło w skład województwa lubelskiego i lwowskiego.
Podczas kampanii wrześniowej na terenie Roztocza wojska niemieckie rozbiły oddziały polskie. Kraina ponownie została podzielona przez granicę, tym razem niemiecko-sowiecką (tzw. Linia Mołotowa). W czasie okupacji Roztocze było terenem działania polskich oddziałów partyzanckich toczących boje z Niemcami i ukraińskimi nacjonalistami. Ostatecznie Roztocze podzielono między Polskę a ZSRR. W latach 1944–1947 usunięto z polskiej części ludność ukraińską, a polską z ukraińskiej.
Kraina fasoli i kasz
Szczebrzeszyn kiedyś słynął z uprawy tytoniu, a dziś z fasoli. - Fasola to roślina, która tworzy tutejszy krajobraz - powiedziała w Programie 1 Polskiego Radia Agata Szczebyło, specjalista żywienia człowieka. Co można z niej zrobić? Tort, pierogi, roladę, pastę do chleba, pasztet a nawet... doktorat.
Kuchnia roztoczańska stoi także kaszami - zapiekanymi w cieście, w bułkach albo podawanymi w formie kotletów z rożnymi sosami. Szczebyło zapytania, która kasza jest najzdrowsza, odpowiedziała, że "im grubsza, im mniej rozdrobniona, im mniej przetworzona tym lepsza".
Radiowa Jedynki - w osobie Małgorzaty Raduchy - dała się skusić m.in. na gryczeniaki - to połączenie twarogu, lekko słonawego, z kaszą ugotowano na pół sypko. Wszystko składniki owinięte są w cienkie ciasto drożdżowe.
Radiowa reporterka zajrzała do kuchni pań z Koła Gospodyń Wiejskich w Bodaczowie i Wielączy. Panie Elżbieta Ordyniec i Dorota Karol zrobiły leniuszki (łupcie), czyli zawinięte w obgotowane liście kiszonej kapusty gołąbki z farszem z kaszy gryczanej, grzybów suszonych, gotowanych ziemniaków i odrobinki kiszonej kapusty. To potrawa, którą mieszkańcy Roztocza spożywają w Wigilię. Latem, by nadać liściom kapusty smak, obgotuje się je w soku z kiszonej kapusty.
Panie zaprezentowały także pierożki-rozkoszki z nadzieniem z kaszy gryczanej i twarogu białego. - Dwa, trzy dni przed przygotowaniem pierożków twaróg lekko solimy i ugniatamy w miseczce. Przechowujemy go w lodówce. Jeśli tak postąpimy, twaróg nie będzie się nam kruszył - wyjaśniła Elżbieta Ordyniec. A jak zrobić doskonałe ciasto drożdżowe? Złote rady w audycji!
W wyjazdowej kuchni "Lata z Radiem" powstały także cebularze i placki z grochem. Placki nazywają się z grochem, ale to nazwa tradycyjna, tak po prostu mówi się tu na rośliny strączkowe. My zajadaliśmy się plackami z fasolą Piękny Jaś. - To danie tradycyjne, dawne. Praktycznie w każdej rodzinie taka potrawa była przygotowywana na Środę Popielcową - wskazała Ordyniec.
***
Lato z Radiem 2020
Dziennikarze radiowej Jedynki, jak co roku, wyruszają w Polskę, by od poniedziałku do soboty, do końca sierpnia, odwiedzać najciekawsze turystycznie, historycznie i kulturowo miejsca w całym kraju. To, które miejsca znajdą się na mapie reporterskich wyjazdów, zależeć będzie od… Słuchaczy, biorących udział w plebiscycie Turystyczna Lista Przebojów PL!
Turystyczna Lista Przebojów powstaje dzięki Państwu. Czekamy na zgłoszenia interesujących miejsc w Państwa regionach i pomysłów na spędzanie czasu wolnego dla całych rodzin! Zdjęcia i filmiki pięknych, nieodkrytych dotąd miejsc można przesyłać za pośrednictwem internetowego formularza na stronie turystycznego plebiscytu.
Relacje reporterskie z wyjazdów w wybrane regiony Polski można śledzić na antenie radiowej Jedynki, pod adresem latozradiem.pl oraz w mediach społecznościowych Polskiego Radia.
***
***
Tytuł audycji: Lato z Radiem
Prowadzi: Roman Czejarek
Reporter: Małgorzata Raducha
Data emisji: 5.08.2020 r.
Godzina emisji: 9.00-12.00
Jedynka/Wikipedia/kk