W Polsce tylko około 30% płaci abonament, gdy w Wielkiej Brytanii abonament opłaca około 90% abonentów. Podczas konferencji "Finansowanie mediów publicznych w Polsce", zorganizowanej przez organizowanej przez Wydział Dziennikarstwa i Nauk Politycznych UW oraz Związek Pracodawców Mediów Publicznych, dyskutowano, dlaczego tak jest w Polsce i co można uczynić, aby ta sytuacja się zmieniła. Konferencję poprowadził prof. Janusz Adamowski, dziekan wydziału Dziennikarstwa i Nauk Politycznych Uniwersytetu Warszawskiego a zarazem członek Rady Nadzorczej Polskiego Radia.
Sławomir Rogowski, członek KRRiTV, odpowiedział na pytanie, co doprowadziło do takiego stanu finansowego mediów publicznych:
- Jest wiele czynników, które składają się na to, że z 900 milionów złotych w 2003 roku w tej chwili jest 470 milionów. Z jednej strony 13% badanych respondentów mówi, że nie akceptuje programu, że im się nie podoba. Także 13% uważa, że nie ma obowiązku płacenia abonamentu. 35% uważa, że płaci abonament w kablu. Duży wpływ miało odejście 2.600.000 osób z grupy płacących abonament. Te osoby nabyły w ostatnich latach prawa do zwolnienia z opłat abonamentowych. To powoduje, że przez ostatnie 4 lata z puli ubyło 550 milionów złotych. Wreszcie, po odliczeniu grup zwolnionych pozostało 4.100.000 osób, które powinny płacić abonament, a płaci jedynie 1.050.000: to stanowczo za mało.
Wskazywano w dyskusji na możliwości ułatwienia sposobu opłacania abonamentu: przez telefon komórkowy, przez przelewy bankowe… Praca Poczty Polskiej była oceniana niezbyt wysoko. Proponowano rezygnację z usług Poczty na rzecz innych rozwiązań.
Prof. Jędrzej Skrzypczak (Wydział Nauk Politycznych i Dziennikarstwa Uniwersytetu Adama Mickiewicza w Poznaniu) zwracał uwagę na to, że obowiązująca Ustawa o Radiofonii i Telewizji jest archaiczna, bo powstała w epoce analogowej. Jak wyjaśniał dr Stanisław Jędrzejewski, przewodniczący Rady Nadzorczej Polskiego Radia, opłata abonamentowa powinna być niezależna od posiadania odbiornika. Korzystamy z różnych platform odbiorczych: radia słuchamy w samochodzie i w telefonie i w komputerze – trzeba rozerwać związek między odbiornikiem a abonamentem.
Dyskutanci wskazywali również na problem obywatelskiego posłuszeństwa oraz respektowania prawa: obecna ustawa nie przewiduje sankcji za niepłacenie abonamentu. Wprowadza prawo, ale nie zapewnia jego przestrzegania. Wiele mówiono też o istniejących w Europie modelach abonamentu i zastanawiano się, który z nich można przyjąć w Polsce.
- Bez pieniędzy publicznych nie będzie mediów publicznych. Jak te pieniądze mają być zbierane? Chodzi o rozwiązanie systemowe, czy to nadal ma być danina publiczna, którą dziś nazywamy abonamentem, czy to będzie część podatku, albo opłata wnoszona przy okazji uiszczania rachunku za energię… Pomysłów jest wiele, tylko ktoś musi podjąć decyzję i to zrobić – podkreślił prof. Skrzypczak
Igor Ostrowski, podsekretarz stanu w Ministerstwie Administracji i Cyfryzacji mówił:
- Kluczem do zwiększenia ściągalności abonamentu jest pokazanie słuchaczom i widzom, za co płacimy. A płacimy za coraz lepsze treści, lepsze audycje. Tędy droga! W dzisiejszych czasach wprowadzanie systemu nakazowego wpłaty abonamentu jest bardzo trudne. My możemy jako Ministerstwo poprawić warunki płatności, ale na koniec dnia to musi być decyzja słuchacza. Cieszę się, że Program 2 realizuje misję w taki sposób, w jaki to robi, bo dzięki temu, jak sadzę, ściągalność abonamentu będzie się poprawiać.
Andrzej Siezieniewski, prezes Polskiego Radia, dziękował organizatorom konferencji. Mówił o swoich obawach związanych ze sposobem prowadzenia debaty publicznej o abonamencie. Przedstawił też dramatyczną sytuację finansową Polskiego Radia:
- Radio stanęło dziś przed sporym wyzwaniem. Chcemy być liderem zmiany w zakresie cywilizacyjnym. Chodzi o nadawanie cyfrowe. Jesteśmy do tego przygotowani, wdrożyliśmy procedury. Teraz, wobec tego finansowania, które jest zapowiedziane na rok 2013 stajemy wobec ogromnego dylematu. Gotowy projekt i rozpoczęte procedury będziemy musieli zatrzymać, bo nie starcza nam pieniędzy na zrealizowanie podstawowych zadań, jakie przed Polskim Radiem stawia Ustawa o Radiofonii i Telewizji. Dziś Polskie Radio staje przed koniecznością myślenia o tym, z jakich aktywności radiowych zrezygnować, żeby nie likwidować spółki w całości. Oto skala wyzwania.
Teraz wszystko w rękach polityków. Konieczne są jak najszybsze rozstrzygnięcia legislacyjne. Zapowiedzi są optymistyczne – do końca roku nowe regulacje mają być uchwalone i wcielone w życie…
Relację z konferencji przygotowała Anna Skulska.