– Stany Zjednoczone nie grały wtedy wielkiej roli międzynarodowej i nie chciały jej jeszcze tego odgrywać – mówił Andrzej Pomian w Rozgłośni Polskiej Radia Wolna Europa. – A jednak ten ich krok odbił się natychmiast wielkim echem w świecie cywilizowanym.
11:28 RWE_Pomian o święcie niepodległości.mp3 Pogadanka Andrzeja Pomiana na temat idei niepodległości Stanów Zjednoczonych. (RWE, 18.06.1982)
Oświecony naród
Tekst Deklaracji ułożył Thomas Jefferson nawiązując do poglądów innych myślicieli oświecenia, w szczególności Johna Locka. Współautorami byli również John Adams i Benjamin Franklin.
W dokumencie czytamy: Uważamy następujące prawdy za oczywiste: że wszyscy ludzie stworzeni są równymi, że Stwórca obdarzył ich pewnymi nienaruszalnymi prawami, że w skład tych praw wchodzi prawo do życia, wolność i dążenia do szczęścia.
Na zdjęciu: Thomas Jefferson, oficjalny portret prezydencki, aut. Rembrandt Peale (1800), źr. Biały Dom, Wikipedia/dp
– Nawet państwa na ogół tak wolnościowe jak Wielka Brytania stosowały się do tych zasad niechętnie i częściowo – zaznaczał Andrzej Pomian. – Deklaracja niepodległości Stanów Zjednoczonych była więc zapoczątkowaniem wielkiego eksperymentu dziejowego, pierwszą zapowiedzią zbudowania państwa na zasadach liberalnej filozofii oświecenia.
Tekst dokumentu
W Deklaracji niepodległości można wyróżnić pięć części. Na początku Kongres wyjaśnił intencje, jakimi się kierował uchwalając ten dokument. Następnie tekst odwołuje się do filozofii oświecenia i wartości, jakie przyświecały jej twórcom. Dalej zawarto szereg zarzutów przeciwko królowi brytyjskiemu Jerzemu III. Przedostatnia część tekstu, to przyjęta 2 lipca rezolucja niepodległościowa. Ostatnią część stanowią podpisy przedstawicieli 13 kolonii obecnych na II Kongresie Kontynentalnym.
Znaczenie historyczne
– Jej rola historyczna nie ogranicza się do oficjalnego proklamowania praw człowieka – podkreślał Andrzej Pomian. – Głosi ona coś więcej: naturalne prawo każdego narodu do własnego państwa, niepodległości. Co nabrało większej wymowy w latach następnych, a nigdzie nie miała większego wydźwięku niż w Polsce.
Deklaracja niepodległości była bezsprzecznie podstawą konstytucji, która weszła w życie 4 marca 1789. Dokument z 4 lipca 1776 roku i jego oświeceniowe założenia były bliskie także twórcom Konstytucji 3 Maja w Polsce. Obecnie dzień uchwalenia Deklaracji niepodległości jest obchodzony w Stanach Zjednoczonych jako święto narodowe.
mb