Polskie Radio
migrator migrator
25.03.2010
Jak biegnie czas? Zobacz filmy!
Czas należy do podstawowych wielkości fizycznych opisujących naszą rzeczywistość. Stanowi współrzędną w czasoprzestrzeni, uzupełniając trójwymiarową przestrzeń. Jest wielkością skalarną opisującą kolejność zdarzeń oraz odstępy między nimi. Czas to także jedno z najistotniejszych zagadnień, do których odnoszą się religia, filozofia i nauka. Czy można go uchwycić, opisać
Jednym ze sposobów, oprócz wielu koncepcji i definicji czasu, jest zarejestrowanie jego upływu.
W filozofii i fizyce klasycznej czas postrzegać możemy linearnie i intuicyjnie. Święty Augustyn (Aureliusz Augustyn z Hippony) opisał czas jako linearny bieg uniwersalnej zmiennej, wobec której orientują się ludzie w przestrzeni. W „Wyznaniach” pisze, że jest on bezcenny, nierozłączny ze zmianą (ruchem), stanowi pewien wymiar świata materialnego i wiąże się z przemijalnością. Teraźniejszość (to, co istnieje materialnie) jest dla niego czasem zauważanym (choć nieuchwytnym), przeszłość (to, co istniało) - pamiętanym, a przyszłość (to, co będzie istniało) - oczekiwanym; waha się jednak, czy te dwie ostatnie odmiany gdziekolwiek jeszcze (już) istnieją. Z całą pewnością stwierdza zaś, że czas stworzył Bóg, który znajduje się poza nim.
Dla Arystotelesa czas to określenie ruchu – zarówno czas jak ruch są wieczne i niezniszczalne, ponieważ każde “przedtem” i “potem” w aspekcie czasu jest właśnie czasem, który jest więc wieczny. Wedle pitagorejczyka Parona czas jest czymś nieuporządkowanym, gdyż powoduje on utratę pamięci, zapominanie. Tak rozumiany jest bardziej przyczyną ginięcia, niż powstawania.
Jak pisał Martin Heidegger w swoim Sein und Zeit, czas nie "jest" obecny ani w podmiocie, ani też w przedmiocie; nie jest wewnątrz bytu, ani na jego zewnątrz i "jest" on "wcześniej" od wszelkiej subiektywności oraz obiektywności, ponieważ stanowi warunek możliwości nawet dla owego "wcześniej". Henri Bergson dokonuje natomiast istotnego rozróżnienia pomiędzy matematycznym, dyskretnym czasem (nauka) rozbitym na chwile i pojmowanym w sposób przestrzenny, a czasem "rzeczywistym", czystym dzianiem się, ciągłością, która dana nam jest w introspekcyjnym doświadczeniu.
Według Newtona istnieje tylko jeden, uniwersalny i wszechobejmujący czas – płynie on w jednostajnym tempie i nic nie wywiera na niego wpływu. Jest więc absolutny i obiektywnie jednakowy w całym wszechświecie. George Berkeley oponował, iż bez umysłu, który by postrzegał ruch, sama idea czasu staje się zwykłą iluzją. Także Leibniz sprzeciwiał się teorii Newtona utrzymując, że czas jest porządkiem następstwa zdarzeń zachodzących w świecie - bez świata (zdarzeń) nie może być mowy o żadnym czasie.