Osoby, które wcześniej zaplanowały wypoczynek świąteczny, muszą liczyć się z tym, że ich plany urlopowe mogą zostać pokrzyżowane. Pracodawca ma bowiem prawo w określonych sytuacjach – przesunąć im termin wypoczynku.
Plan urlopów zobowiązuje
Mogą też zaistnieć okoliczności, które niezależnie od woli pracownika i pracodawcy zniweczą plany urlopowe tego pierwszego.
Uwaga
Mimo że tworzenie planów urlopów nie jest bezwzględnym obowiązkiem pracodawcy, wielu takie plany tworzy. I z chwilą podania ich do wiadomości pracowników stają się one wiążące dla obu stron stosunku pracy, co oznacza, że zmiana terminu urlopu, czy to z inicjatywy pracownika, czy też pracodawcy nastąpić może tylko we wskazanych w Kodeksie pracy sytuacjach.
Z inicjatywy pracodawcy przesunięcie urlopu pracownika możliwe jest w jednej sytuacji, gdy jest to uzasadnione jego szczególnymi potrzebami, a nieobecność w firmie pracownika mogłaby spowodować poważne zakłócenia toku pracy.
Urlop na żądanie nie zawsze przedłuży świąteczny wypoczynek >>>
Przepis Kodeksu pracy (art.164), który daje pracodawcy taką możliwość nie określa jednak, jakie potrzeby pracodawcy można uznać za szczególne, ani jakie zakłócenia toku pracy kwalifikują się jako poważne. Wydaje się jednak, że takimi potrzebami mogą być np. usunięcie awarii, kontrola ZUS, PIP, urzędu skarbowego, otrzymanie pilnego zamówienia itp.
Jednak ocena, czy takie szczególne potrzeby uzasadniające przesuniecie terminu urlopu pracownika wystąpiły – należy do pracodawcy, i pracownik nie ma na nią żadnego wpływu. Również zgoda pracownika nie jest wymagana.
Uwaga
Pracownik, który uważa, że pracodawca nie ma powodu, aby jego urlop przesunąć, może domagać się przed sądem pracy, aby urlop został mu udzielony zgodnie z planem. W takiej sytuacji pracodawca będzie musiał udowodnić, że obecność pracownika w pracy była w tym czasie naprawdę konieczna. Dlatego decyzji o przesunięciu pracownikowi terminu urlopu pracodawca nie powinien podejmować pochopnie, szczególnie jeśli wie, że spotka się to ze sprzeciwem pracownika.
Obowiązkowe przesunięcie urlopu lub….
Są również sytuacje, w których pracodawca musi urlop pracownika przesunąć. Wymienia je art. 165 kp. Zgodnie z nim urlop pracownika musi być przesunięty, jeżeli pracownik nie może rozpocząć go w ustalonym terminie z przyczyn usprawiedliwiających nieobecność w pracy, a w szczególności z powodu:
- czasowej niezdolności do pracy wskutek choroby,
- odosobnienia w związku z chorobą zakaźną,
- powołania na ćwiczenia wojskowe albo na przeszkolenie wojskowe na czas do 3 miesięcy,
- urlopu macierzyńskiego (ale także rodzicielskiego, ojcowskiego i tzw. adopcyjnego).
Użyte tu sformułowanie „a w szczególności” świadczy o tym, że wymienione w nim sytuacje mają jedynie charakter przykładowy. Oznacza to, że pracodawca ma obowiązek przesunięcia urlopu pracownika także wówczas, gdy zajdą inne niż wymienione wyżej przyczyny usprawiedliwiające nieobecność pracownika w pracy. Może to być np. opieka nad chorym dzieckiem lub innym chorym członkiem rodziny, czy też tymczasowe aresztowanie. Zgodnie z par. 1 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 15 maja 1996 r. w sprawie sposobu usprawiedliwiania nieobecności w pracy oraz udzielania pracownikom zwolnień od pracy (tekst jedn. Dz.U. z 2014 r., poz. 1632), przyczynami usprawiedliwiającymi nieobecność pracownika w pracy są zdarzenia i okoliczności określone przepisami prawa pracy, które uniemożliwiają stawienie się pracownika do pracy i jej świadczenie, a także inne przypadki niemożności wykonywania pracy wskazane przez pracownika i uznane przez pracodawcę za usprawiedliwiające nieobecność w pracy.
Urlop na żądanie: pracodawca może powiedzieć "nie" i zepsuć wypoczynek >>>
W sytuacji, gdy dojdzie do przesunięcia urlopu na inny termin, niż określony w planie urlopów lub ustalony z pracownikiem, pracodawca jest obowiązany udzielić pracownikowi niewykorzystanego urlopu w terminie z nim uzgodnionym. Stanowi o tym par. 5 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 8 stycznia 1997 r. w sprawie szczegółowych zasad udzielania urlopu wypoczynkowego, ustalania i wypłacania wynagrodzenia za czas urlopu oraz ekwiwalentu pieniężnego za urlop (Dz.U. nr 2, poz. 14 ze zm.)
…jego przerwanie
Dla porządku trzeba także zaznaczyć, że są też okoliczności, które powodują przerwanie pracownikowi trwającego już wypoczynku niezależnie od woli pracodawcy. Sytuacje to powodujące zostały enumeratywnie wymienione w art. 166 Kodeksu pracy. Taki skutek następuje w razie:
- czasowej niezdolności pracownika do pracy wskutek choroby,
- odosobnienia związku z chorobą zakaźną,
- odbywania ćwiczeń wojskowych albo przeszkolenia wojskowego przez czas do 3 miesięcy,
- urlopu macierzyńskiego (ale także rodzicielskiego, ojcowskiego i tzw. adopcyjnego).
Jak nietrudno zauważyć są to te same zdarzenia, które obligowały pracodawcę do przesunięcia urlopu. Jednak w tym przypadku ich wyliczenie ma charakter zamknięty, a nie przykładowy, co oznacza, że poza okolicznościami wymienionymi w cytowanym przepisie (art.166 kp) żadne inne okoliczności, usprawiedliwiające nieobecność pracownika w pracy (np. opieka nad chorym członkiem rodziny) – nie powodują przerwania urlopu i powstania po stronie pracownika prawa do wykorzystania dalszej części urlopu w terminie późniejszym.
Pracodawca może też odwołać pracownika z urlopu
Wymienione wcześniej zdarzenia przerywają rozpoczęty już przez pracownika urlop z mocy prawa. Jednak pracodawca może też tego dokonać, wydając pracownikowi polecenie powrotu z urlopu do pracy. Taką decyzję pracodawca może podjąć jednak tyko w sytuacjach wyjątkowych. Jest to możliwe, gdy obecność pracownika w zakładzie jest konieczna ze względu na okoliczności, których nie można było przewidzieć w chwili rozpoczynania przez pracownika urlopu.
Niestety przepisy nie tłumaczą, jakie okoliczności decydują o tym, że obecność pracownika w firmie staje się konieczna. Nie mogą być one oczywiście wcześniej znane, bo w takiej sytuacji pracodawca mógłby po prostu przesunąć urlop pracownika na termin późniejszy (na podstawie art.164 kp).
Przyjmuje się, że odwołanie pracownika z urlopu usprawiedliwiać mogą takie zdarzenia jak: wystąpienie awarii, niespodziewana kontrola w firmie czy też zmiana terminu rozprawy sądowej, w której dany pracownik musi uczestniczyć. Ocena, czy w konkretnym przypadku dane okoliczności uzasadniają odwołanie pracownika z urlopu, należy oczywiście do pracodawcy.
Warto też wiedzieć, że pracodawca może odwołać pracownika także z urlopu na żądanie. Ten ostatni nie jest bowiem żadnym dodatkowym urlopem przysługującym pracownikowi, a zwykłym urlopem wypoczynkowym, tyle tylko, że udzielanym w specjalnym trybie.
Małgorzata Jankowska, ekspert prawa pracy
Podstawa prawna:
Art 163 – 168 ustawy z 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (tekst jedn. Dz.U. z 2014 r., poz.1502).