Krajowy Plan Odbudowy jest podstawą do sięgnięcia po środki z Funduszu Odbudowy. Taki dokument musi przygotować każde państwo członkowskie i przedstawić Komisji Europejskiej. Z Funduszu Odbudowy Polska będzie miała do dyspozycji około 58 mld euro. Na tę kwotę składa się 23,9 mld euro dotacji i 34,2 mld euro pożyczek.
Krajowy Plan Odbudowy to kompleksowy dokument określający cele związane z odbudową i tworzeniem odporności społeczno-gospodarczej Polski po kryzysie wywołanym przez pandemię COVID-19. Zostały w nim zawarte propozycje reform i inwestycji, które pomogą Polsce wrócić na właściwe tory rozwoju.
Pięć podstawowych obszarów
Polska liderem w wydatkowaniu środków UE. Wiceminister funduszy: powinniśmy być z tego dumni
– Fundusze, które wynegocjowaliśmy dla Polski, są największe w historii. Dodajemy do nich pieniądze z budżetu krajowego. W sumie to ogromne środki, które przeznaczamy na odbudowę gospodarki po pandemii. Jednym z narzędzi, służącym do osiągnięcia tego celu, będzie właśnie Krajowy Plan Odbudowy. Chcemy podkreślić, że to nie tylko środek zaradczy, to także sposób na uodparnianie polskiej gospodarki – mówił premier Mateusz Morawiecki.
Instrument ma trzy główne cele: pomóc naprawić bezpośrednie szkody gospodarcze i społeczne spowodowane pandemią koronawirusa, przywrócić odporność gospodarek Unii Europejskiej i przygotować wspólnotę państw na przyszłe nieprzewidziane okoliczności.
Pieniądze w ramach KPO będą inwestowane w pięciu obszarach:
- odporność i konkurencyjność gospodarki – 18,6 mld zł,
- zielona energia i zmniejszenie energochłonności – 28,6 mld zł,
- transformacja cyfrowa – 13,7 mld zł,
- dostępność i jakość ochrony zdrowia – 19,2 mld zł,
- zielona i inteligentna mobilności – 27,4 mld zł.
Krajowy Plan Odbudowy, w wersji opublikowanej przez rząd w piątek 30 kwietnia, przewiduje 5,7 mld euro w części grantowej i 8,6 mld euro w części pożyczkowej. Łącznie Komponent "Zielona energia i zmniejszenie energochłonności" opiewa na 14,3 mld euro.
Jako cel główny całego komponentu wskazuje się ograniczenie negatywnego oddziaływania gospodarki na środowisko przy jednoczesnym zapewnieniu konkurencyjności i bezpieczeństwa energetycznego oraz ekologicznego kraju. Wyróżniono w nim wiele celów szczegółowych.
Infografika: Polska Agencja Prasowa
Zwiększenie efektywności programu "Czyste powietrze"
W planie jest Aktualizacja Krajowego Programu Ochrony Powietrza, w której określone zostaną kierunki interwencji – ograniczenie emisji zanieczyszczeń z sektora bytowo-komunalnego i z transportu drogowego. Planowane jest podniesienie efektywności realizacji programu "Czyste powietrze": zwiększenie liczby składanych wniosków o dofinansowanie, faktyczną wymianę przestarzałych źródeł ciepła oraz realizację przedsięwzięć termomodernizacyjnych w jednorodzinnych budynkach mieszkalnych.
Przewiduje się wprowadzenie prawnego obowiązku zwiększenia udziału odnawialnych źródeł energii w ciepłownictwie i chłodnictwie w tempie 1,1 pkt proc. w okresie 2021-2030. Przeznaczone na to będzie 300 mln euro.
Wymiana źródeł ciepła i poprawa efektywności energetycznej w budynkach mieszkalnych ma pochłonąć 3,2 mld euro, w tym 290 mln euro w przypadku szkół, a 67 mln euro – wsparcie dla zwiększenia efektywności energetycznej obiektów lokalnej aktywności społecznej.
Inwestycje w technologie wodorowe
W ramach zwiększenia wykorzystania OZE przewiduje się poprawę warunków dla rozwoju i technologii wodorowych oraz innych gazów zdekarbonizowanych, w tym przyjęcie Polskiej Strategii Wodorowej do roku 2030 z perspektywą do 2040 r., nowelizację ustawy o elektromobilności i stworzenie ram regulacyjnych funkcjonowania wodoru jako paliwa alternatywnego w transporcie. Inwestycje w technologie wodorowe, wytwarzanie, magazynowanie i transport wodoru mają być wsparte kwotą 800 mln euro.
Moc instalacji do produkcji niskoemisyjnego i odnawialnego wodoru, w tym elektrolizerów ma wynieść 320 MW do III kwartału 2026 r. W ramach poprawy warunków dla rozwoju OZE przewiduje się wiele zmian regulacyjnych, w tym zaplanowane już złagodzenie reguły 10H dla wiatraków. Ma to się przełożyć na 6-10 GW nowych mocy.
Parametry aukcji dla OZE mają być znane na pięć lat do przodu. Pojawić się mają zbiorowe modele prosumpcji energii, dostępne także dla mieszkańców miast – prosumenci grupowi i wirtualni.
300 mln euro wsparcia ma trafić na rozwój sieci przesyłowych i inteligentną infrastrukturę elektroenergetyczną. Z kolei 97 mln ma wynieść wsparcie dla instalacji OZE realizowanych przez społeczności energetyczne. 437 mln euro ma trafić na budowę terminali portowych dla obsługi morskiej energetyki wiatrowej. Główny terminal ma powstać w Porcie Gdynia do końca 2024 r. Do 2026 r. porty w Łebie i Ustce mają być przystosowane do obsługi farm.
Infografika: Polska Agencja Prasowa
3,25 mld euro pożyczek dla morskich farm wiatrowych
204 mln euro ma trafić na inwestycje w zrównoważoną gospodarkę wodno-ściekową na terenach wiejskich w ramach celu: adaptacja do zmian klimatu.
W części pożyczkowej 300 mln euro mają zdobyć duże firmy na inwestycje o największym potencjale redukcji gazów cieplarnianych – w efektywność i w OZE.
3,25 mld euro ma wynieść pożyczkowe wsparcie dla morskich farm wiatrowych – "projektów strategicznych wpisanych na listę projektów indykatywnych".
Przewiduje się stworzenie regulacji dla rozwoju magazynów energii elektrycznej. Na ten cel ma być dostępne 200 mln euro pożyczek. W II kwartale 2026 r. liczba przydomowych magazynów energii ma sięgnąć 28 tys.
Kolejne 200 mln euro przewiduje się na likwidację "bomb ekologicznych", m.in. na inwestycje w neutralizację zagrożeń oraz odnowę wielkoobszarowych terenów zdegradowanych i Morza Bałtyckiego.
Na inwestycje w zwiększanie potencjału zrównoważonej gospodarki wodnej na obszarach wiejskich zarezerwowane ma być 667 mln euro.
2,8 mld euro ma być dostępne na inwestycje na rzecz kompleksowej zielonej transformacji miast. Inwestycje w zielone budownictwo wielorodzinne mają być wsparte pożyczkami w wysokości 1,2 mld euro oraz dodatkowo 5 mld zł z budżetu. To jedyne miejsce komponentu, w którym wspomina się o środkach budżetu państwa.
4,9 mld euro na transformację cyfrową
17 mld złotych z KPO na poprawę jakości powietrza. Kurtyka: to potężny impuls inwestycyjny
Na transformację cyfrową Krajowy Plan Odbudowy przewiduje 2,8 mld euro w części grantowej i 2,1 mld euro w części pożyczkowej. Łącznie komponent ten opiewa na 4,9 mld euro, co stanowi 13,6 proc. środków planowanych do wydatkowania w ramach KPO. Jako cel główny całego komponentu C ("Transformacja cyfrowa") wskazuje się wzmocnienie przemian cyfrowych w sektorze publicznym, społeczeństwie i gospodarce.
W komponencie, podzielonym na części grantową i pożyczkową, wyróżniono kilka celów szczegółowych, w tym: poprawę dostępu do szybkiego internetu, rozwój e-usług i ich konsolidacja, tworzenie warunków dla rozwoju zastosowań przełomowych technologii cyfrowych w sektorze publicznym, gospodarce i społeczeństwie oraz usprawnienie komunikacji między instytucjami publicznymi, obywatelami i biznesem. A także wzrost bezpieczeństwa w cyberprzestrzeni, w tym zabezpieczenie infrastruktury przetwarzania danych oraz cyfryzacja infrastruktury służb odpowiedzialnych za bezpieczeństwo.
W KPO zaplanowano działania zmierzające do rozwoju nowoczesnej szkoły korzystającej z rozwiązań IT. Oprócz podnoszenia kompetencji, podłączenia szkół i placówek oświatowych do sieci szerokopasmowych oraz wyposażenia pracowni w komputery i inny niezbędny sprzęt, kluczowe jest także wyrównanie dostępu nauczycieli i uczniów do odpowiedniego sprzętu oraz do cyfrowych zasobów i narzędzi wspierających proces kształcenia.
Infografika: Polska Agencja Prasowa
4,7 mld euro na "Odporność i konkurencyjność gospodarki"
Na Komponent "Odporność i konkurencyjność gospodarki" Krajowy Plan Odbudowy przewiduje prawie 4,5 mld euro w części grantowej i 245 mln euro w części pożyczkowej.
Jego głównym celem jest zapewnienie odporności gospodarki na kryzysy, wzrostu produktywności oraz tworzenia wysokiej jakości miejsc pracy.
Wśród największych wyzwań dla działań w ramach tego komponentu wymienia się efektywne wydłużanie wieku emerytalnego. Niski wiek emerytalny określa się jako jedno z istotnych wyzwań polskiego rynku pracy. Wskazuje się, że ewentualne podniesienie tego wieku ma obecnie niską akceptację społeczną. Co więcej, zarówno w sensie prawnym, jak i kulturowym, przechodzenie na emeryturę w wieku ustawowym ma charakter prawa, a nie obowiązku.
W części grantowej wskazuje się na planowane reformy. Pierwsza z nich to reforma ram fiskalnych i wprowadzenie średniookresowych ram budżetowych oraz integracja procesów planowania wieloletniego i rocznego. Zakłada się wprowadzenie nowej klasyfikacji budżetowej; a także automatyzmu w zakresie uwzględniania w stabilizującej regule wydatkowej nowo utworzonych państwowych funduszy celowych. Zakłada się też dalsze ograniczenia obciążeń regulacyjnych i administracyjnych.
300 mln euro przewidziano na inwestycje dla przedsiębiorstw w produkty, usługi i kompetencje pracowników oraz kadry związane z dywersyfikacją działalności.
200 mln euro ma wesprzeć reformę planowania i zagospodarowania przestrzennego. W ramach wdrożenia przewidziano sporządzenie planów ogólnych przez wszystkie gminy, co ma pochłonąć 248 mln zł – po 100 tys. zł na każdą gminę.
175 mln zł ma pójść na sporządzenie strategii rozwoju gmin oraz gminnych programów rewitalizacji dostosowujących je do nowych przepisów.
Wsparcie dla rolnictwa, ochrona producentów i rynku pracy
Kosztem 1,27 mld euro wsparcia planowana jest reforma na rzecz poprawienia warunków konkurencyjności i ochrony producentów oraz konsumentów w sektorze rolnym. To m.in. inwestycje na rzecz dywersyfikacji i skracania łańcucha dostaw produktów rolnych i spożywczych oraz budowy odporności podmiotów uczestniczących w łańcuchu.
450 mln euro ma trafić na inwestycje wspierające robotyzację i innowacje w przedsiębiorstwach.
162 mln euro przewidziano na stworzenie warunków do przejścia na model gospodarki o obiegu zamkniętym, w tym na inwestycje we wdrażanie technologii i innowacji środowiskowych
164 mln euro ma trafić na zapewnienie instytucjonalnych i prawnych podstaw rozwoju bezzałogowych statków powietrznych (dronów), m.in. rozbudowę specjalistycznych ośrodków szkoleniowych, wsparcie wdrożeń, centra monitorowania, oraz na infrastrukturę do zarządzania ruchem
490 mln euro ma wesprzeć wzmocnienie mechanizmów współpracy pomiędzy sektorem nauki oraz przemysłem, w tym inwestycje w rozbudowę potencjału badawczeg
400 mln euro ma pochłonąć wsparcie rozwoju nowoczesnego kształcenia zawodowego, szkolnictwa wyższego oraz uczenia się przez całe życie, w ramach celu Kadry dla nowoczesnej gospodarki
52 mln euro przeznaczono na zwiększenie dopasowania strukturalnego, efektywności i odporności kryzysowej rynku pracy, w tym na inwestycje wspierające reformę instytucji rynku pracy
Reforma na rzecz poprawy sytuacji rodziców na rynku pracy poprzez zwiększenie dostępu do opieki nad dziećmi do lat 3, w tym wsparcie programów dofinansowania miejsc opieki nad dziećmi 0-3 lat w ramach MALUCH+ ma pochłonąć 381 mln euro.
Przewiduje się wdrożenie ram prawnych dla rozwoju ekonomii społecznej, w tym kosztem 45 mln euro programy wsparcia inwestycyjnego umożliwiające w szczególności rozwój działalności
Na inwestycje związane z doposażeniem pracowników i przedsiębiorstw umożliwiające pracę zdalną przeznaczono 44 mln euro. W części pożyczkowej przewiduje się 95 mln euro na wzmacnianie potencjału instytucji kultury do współpracy z sektorem nauki i przedsiębiorstwami
Z kolei 150 mln euro ma być dostępne na zwiększenie wykorzystania danych satelitarnych na potrzeby gospodarki i państwa, w tym rozbudowę krajowego systemu serwisów monitoringowych, produktów, narzędzi analitycznych i usług i towarzyszącej infrastruktury wykorzystujących dane satelitarne.
7,5 mld euro na zieloną i inteligentną mobilność
Sejm ratyfikował unijny Fundusz Odbudowy
W ramach KPO na komponent "Zielona, inteligentna mobilność" planuje się wydać ponad 6,8 mld euro z dotacji i 700 mln euro z pożyczek. Pieniądze z tej części mają pójść m.in. na zakup zeroemisyjnych autobusów i tramwajów.
W KPO podkreśla się, że sektor transportowy generuje ok. 25 proc. wszystkich emisji w UE, z czego transport drogowy – 75 proc. całkowitej emisji w transporcie. W Polsce ten odsetek wynosi aż 93 proc. Dokument przewiduje m.in. skierowanie 1 mld 114 mln euro na dokapitalizowanie funduszu, który będzie wspierał kapitałowo lub dłużnie inwestycje firm związane z rozwojem rozwiązań nisko i zeroemisyjnych w zakresie zrównoważonej mobilności i energii.
Ponad 1,1 mld euro zostanie przeznaczonych na zakup ok. 1600 autobusów napędzanych prądem i wodorem.
Blisko 2,4 mld euro w tym 100 mln euro w zakresie zadań wdrażanych przez CPK, będzie skierowana na modernizację ok. 478 km linii kolejowych o znaczeniu krajowym i regionalnym. Dodatkowo 965 mln euro ma być przeznaczone na zakup nowego taboru. 482,5 mln euro ma pójść na dofinansowanie zakupu 38 składów PUSH-PULL, a 482,5 mln euro na tabor regionalny.
W części kolejowych inwestycji 175 mln euro ma trafić na rozwój transportu intermodalnego, m.in. na przebudowę i rozbudowę terminali.
Przewiduje się również przekazanie 700 mln euro na zwiększenie bezpieczeństwa na drogach m.in. poprzez budowę obwodnic, przebudowę skrzyżowań, przejazdów drogowo-kolejowych.
W części pożyczkowej przewiduje się przekazanie 200 mln euro w ramach konkursów dla samorządów na zakup tramwajów, a także 500 mln euro – w formie konkursów – na zakup zeroemisyjnych pociągów do przewozów regionalnych.
PolskieRadio24.pl, DoS