To papież Franciszek 17 grudnia 2022 roku wyraził zgodę na wydanie dekretu o męczeństwie rodziny Ulmów, która została zamordowana przez Niemców za ukrywanie Żydów. Dekret otworzył drogę do beatyfikacji.
Męczeństwo rodziny z Markowej
79 lat temu, 24 marca 1944 roku, w Markowej na Podkarpaciu niemieccy żandarmi zamordowali rodzinę Ulmów - Józefa i jego ciężarną żonę Wiktorię oraz ich sześcioro dzieci, a także ośmioro ukrywanych przez nich Żydów.
Zbrodnia stała się jednym z symboli martyrologii Polaków mordowanych przez Niemców za niesienie pomocy Żydom. W rocznicę zbrodni - 24 marca - jest obchodzone święto państwowe - Narodowy Dzień Pamięci Polaków ratujących Żydów pod okupacją niemiecką, uchwalony przez Sejm w 2017 roku.
W 2003 roku w diecezji przemyskiej rozpoczął się proces beatyfikacyjny rodziny Ulmów, który dalej toczył się w Watykanie. Do bohaterskiej postawy Ulmów nawiązał papież Franciszek w jednej z katechez w listopadzie 2018 roku. Ojciec Święty wskazał rodzinę z Markowej jako przykład bezwarunkowej wierności przykazaniom. - W kontekście rozważań o Dekalogu, niech ta wielodzietna Rodzina Sług Bożych, oczekujących na beatyfikację, będzie dla wszystkich przykładem wierności Bogu i Jego przykazaniom, miłości bliźniego oraz szacunku dla ludzkiej godności - mówił papież.
Rodzina Ulmów. Sprawiedliwi wśród Narodów Świata
W chwili wybuchu II wojny światowej, czteroipółtysięczną wieś Markowa pod Łańcutem w dawnym województwie lwowskim zamieszkiwało około 120 osób narodowości żydowskiej. W 1942 roku większość z nich została wymordowana przez Niemców, nieliczni znaleźli schronienie u polskich rodzin. W kilku domach wojnę przeżyło co najmniej 20 Żydów.
Józef Ulma był znanym w okolicy sadownikiem i hodowcą pszczół, a także bibliotekarzem. Udzielał się społecznie, a jego pasją było fotografowanie. W 1942 roku Ulmowie przyjęli pod swój dach ośmioro Żydów, z rodzin Goldmanów, Didnerów i Gruenfeldów. Byli to: handlarz bydłem z Łańcuta Saul Goldman wraz ze swoimi czterema, nieznanymi z imienia synami, dwie córki i wnuczka Chaima Goldmana z Markowej - Gołda Gruenfeld oraz Lea Didner z córeczką
Wiosną 1944 roku rodzina została zadenuncjowana przez Włodzimierza Lesia, posterunkowego granatowej policji w Łańcucie, który wcześniej zagarnął majątek rodziny Goldmanów. 24 marca o świcie niemieccy żandarmi wdarli się do domu Ulmów. Zastrzelili ukrywających się tam Żydów, a następnie wyprowadzili przed dom Józefa Ulmę, jego żonę Wiktorię, będącą w 9. miesiącu ciąży, oraz ich dzieci. Małżonków zastrzelono na oczach dzieci, które zginęły zaraz potem. Najstarsza z rodzeństwa - Stanisława - miała 8 lat, najmłodsza - Maria - półtora roku.
W 1995 roku małżeństwo Ulmów zostało pośmiertnie odznaczone przez Instytut Yad Vashem w Jerozolimie medalem "Sprawiedliwy wśród Narodów Świata". W 2010 prezydent Lech Kaczyński uhonorował ich Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski.
Nie wszyscy zbrodniarze ponieśli karę
Niemcy, bo dokonaniu zbrodni, zagrabili gospodarstwo Ulmów oraz mienie należące do zamordowanych Żydów. Rodzina Ulmów została pogrzebana w zbiorowej mogile. Krótko potem, mimo zakazu Niemców, kilku mężczyzn z Markowej wydobyło zwłoki i umieściło je w osobnych trumnach. Po wojnie szczątki ekshumowano i pochowano na cmentarzu parafialnym.
Zbrodni dopuściło się 5 niemieckich żandarmów oraz kilku tzw. granatowych policjantów. Dowódcą grupy był szef posterunku w Łańcucie porucznik Eilert Dieken. Inni żandarmi to: Joseph Kokott, Michael Dziewulski, Gustaw Unbehend i Erich Wilde. Zidentyfikowano również dwóch policjantów - Włodzimierza Lesia i Eustachego Kolmana.
Włodzimierz Leś został zastrzelony w 1944 roku, z wyroku polskiego podziemia. Przed sądem - w 1958 roku - stanął jedynie żandarm Joseph Kokott, wydany Polsce przez władze komunistycznej Czechosłowacji. Skazany na śmierć, zamienioną potem na 25 lat więzienia, zmarł w 1980 roku.
Muzeum Polaków Ratujących Żydów
Od 2016 roku w Markowej działa Muzeum Polaków Ratujących Żydów Podczas II Wojny Światowej im. Rodziny Ulmów. Placówka gromadzi dokumenty i pamiątki dotyczące niesienia pomocy ludności żydowskiej na okupowanych ziemiach polskich, a także organizuje uroczystości rocznicowe.
O rodzinie Ulmów z Markowej powstają filmy, między innymi dokument "Ulmowie. Świadectwo Sprawiedliwych" w reżyserii Dariusza Walusiaka, zrealizowany w 2004 roku i uaktualniony na podstawie badań historycznych w 2014 roku.
00:30 12200668_1.mp3 Rzecznik prasowy archidiecezji ksiądz Bartosz Rajnowski wyraził nadzieję, że uroczystości beatyfikacyjne pokażą historię rodziny Ulmów jak największej liczbie osób z Polski i świata (IAR)
Czytaj także:
Zobacz: Instytut Pamięci Narodowej o rodzinie Ulmów
IAR
asp, jmo