W sumie, oprócz innych programów, takich jak Regionalne Programy Operacyjne, czy programy krajowe np. Infrastruktura i Środowisko, w tym specjalnym Programie są do wydania 2 mld euro.
Współpraca między regionami
Jest to program makroregionalny, i dlatego nie jest bezpośrednio zarządzany przez same regiony, lecz przez Ministerstwo Infrastruktury i Rozwoju oraz przez Polską Agencję Rozwoju Przedsiębiorczości, która jest instytucja pośredniczącą.
– Jednak wszystkie działania są koordynowane z władzami województw. I taki był właśnie pomysł. Ażeby nie wspierać jednostkowych przedsięwzięć, lecz inwestycje, które mają znaczenie dla kilku regionów – podkreśla dr Jerzy Kwieciński, prezes Fundacji Europejskie Centrum Przedsiębiorczości.
Dlatego w tym kontekście warto wspomnieć o infrastrukturze transportowej. Jest to olbrzymia część tego Programu, gdyż są to regiony na wschodniej flance Unii Europejskiej. Oddalone od centrum gospodarczego Europy. Bez odpowiedniej sieci transportowej, zarówno drogowej, kolejowej jak i lotniczej.
– Dlatego ta infrastruktura jest tam niezbędna. Ponieważ bez tego regiony wschodnie nie będą mogły się rozwijać. Stąd wsparcie do 2020 roku będzie kierowane do transportu miejskiego, drogowego i kolejowego, czego w poprzednim Programie nie było – przypomina dr Kwieciński.
Również zdaniem Agatona Kozińskiego, publicysty z "Polski The Time"s, właśnie ten brak nowoczesnych dróg jest przeszkodą w dogonieniu przez te województwa poziomu rozwoju Polski Zachodniej. – Choć także standardy wydajności pracy są na wschodzie Polski niższe od tych na zachodzie – dodaje.
Jednak w latach 2014–2020 dla Unii ważniejszym celem od budowy dróg są połączenia kolejowe. A dla Polski Wschodniej najważniejsze są międzynarodowe szlaki. – Droga S19, która miała przebiegać od Skandynawii aż do Grecji – niestety nie była finansowana w poprzednich programach. Teraz ma być finansowana, na odcinku od Rzeszowa do Białegostoku. Jednak to ciągle za mało. Ponieważ każdy region powinien być poprzez drogi ekspresowe czy autostrady połączony z siecią dróg krajowych i międzynarodowych – uważa prezes Jerzy Kwieciński.
Trzeba nadrabiać opóźnienia
W opinii Agatona Kozińskiego, tereny Polski Wschodniej są wręcz pustynią gospodarczą i punktem odniesienia w ocenie tego regionu nie może być np. sukces podkarpackiej Doliny Lotniczej, która jest fenomenem.
Ale właśnie dzięki funduszom europejskim pojawia się szansa zmiany tego stanu. – Testem może okazać się lotnisko w Lublinie, które powstało przy pomocy pieniędzy unijnych, a jest krytykowane i określane jako „Las Vegas na pustyni”. Mówi się, że jest to marnowanie publicznych pieniędzy, ponieważ nie ma szans wygenerować ruchu i przynosić zysku – zauważa publicysta.
Władze woj. lubelskiego, które odpowiadają za tę budowę, argumentują, że nie chcą zarabiać na tym lotnisku „tu i teraz”, lecz dopiero po 2020 roku. A do tego czasu będą oni starać się o przyciągnięcie do całego makroregionu wschodniego przedsiębiorców, którzy będą tu otwierali swoje firmy, rozbudowywali już istniejące. I wtedy to lotnisko stanie się niezbędne do sprawnej komunikacji z całą Europą.
Oferta dla przedsiębiorców
Program Polska Wschodnia stawia na rozwój przedsiębiorczości. O pomoc będą się mogli starać np. ci przedsiębiorcy, którzy chcieliby zaistnieć na zagranicznych rynkach, założyć filie za granicą, czy też sprzedawać swój produkt. Tak jak firma z Olsztyna, która skorzystała z takiej szansy w poprzednim programie Rozwój Polski Wschodniej (2007-2013) .
– Jest u nas firma, która zajmuje się projektowaniem urządzeń elektroenergetycznych wysokich napięć. Prawie żadna w Polsce firma nie ma uprawnień i nie opanowała takich bardzo trudnych technologii łączenia kabli o przekroju 10 cm. Takie technologie są stosowane za granicą, i dlatego kilkunastu pracowników firmy zostało przeszkolonych przez podmioty zagraniczne, co było bardzo kosztowne. Jedno szkolenie dla firmy to 200 tys. zł. Ale dzięki temu może ona już występować w przetargach międzynarodowych, na bardzo poważne zamówienia. Jest też firma, która opracowała metodę badania szczelności gazociągów, prowadząc pomiary z samolotu, przy pomocy kamer termowizyjnych. Określa to na podstawie innych właściwości roślin rosnących na gazociągu, na którym są przecieki gazu – wylicza Wojciech Samulowski, dyrektor Olsztyńskiego Parku Naukowo-Technologicznego.
Start-upy mają pierwszeństwo
Pieniądze pomogą więc w zakładaniu nowoczesnych biznesów, tzw. start-upów, w tworzeniu innowacyjnych produktów i usług oraz w ekspansji polskich firm.
– Może nie wszystkie regiony wschodnie kojarzą się z innowacyjnością, ale ten proces parę lat temu już się zaczął i teraz jest bardzo intensywny. Przykładem może być woj. podkarpackie i wspomniana już Dolina Lotnicza, która jest znakomitym klastrem, najlepszym w Polsce. Obecnie ten region niewiele już się różni od dotychczasowych województw - liderów innowacyjności, czyli od mazowieckiego, pomorskiego, dolnośląskiego czy małopolskiego. Także pozostali uczestnicy programu Polska Wschodnia zaczynają gonić tę czołówkę – zauważa dr Kwieciński.
Dlatego bardzo dobrym pomysłem jest, by do 2020 roku skoncentrować się na promowaniu start-upów, ale tych, które wykorzystują nowe technologie.
Pomoc dla kandydatów na biznesmenów
Nie tylko małe i średnie przedsiębiorstw będą mogły skorzystać z funduszy europejskich i pomocy doradców, ale także ci, którzy dopiero chcą rozpocząć działalność gospodarczą. A poważnym problem tych regionów jest odpływ młodych ludzi, którzy wyjeżdżają albo do innych regionów Polski, albo za granicę.
Dlatego właśnie dla nich np. region warmińsko-mazurski ma ma bardzo atrakcyjną ofertę zakładania innowacyjnych firm poprzez tzw. platformę startową, gdzie początkujący biznesmeni będą mogli zgłosić swój pomysł i poddać go ocenie oraz skorzystać z rad fachowców w zakresie strategii rozwoju firmy.
– Platforma startowa to ma być takie środowisko, które zachęca młodych do inwestowania w ich własne pomysły i przekształcania ich w biznes. Platforma ma angażować nie tylko ośrodki innowacji, które będą skupiały młodych utalentowanych (do 35. roku życia). Partnerami będą urzędy miast, uczelnie, inni przedsiębiorcy.
Także młody człowiek z terenów wiejskich, który np. produkuje mebelki dla dzieci, to też dostanie pomoc. Wsparcie będzie możliwe też z Regionalnych Programów Operacyjnych, a młode firmy dostaną pomoc w najtrudniejszym, początkowym okresie – wyjaśnia Gabriela Zenkner-Kłujszo z Urzędu Marszałkowskiego w Olsztynie.
Silna baza edukacyjna
Jak podkreśla dr Kwieciński, województwa wschodnie posiadają bardzo dobre uczelnie – w Lublinie, w Białymstoku, czy też w Rzeszowie. Stąd nie tyle ważne jest, by z powrotem przyciągnąć tych którzy wyjechali, ile by zagwarantować tym, którzy obecnie studiują, szansę rozwoju i perspektywę zmaterializowania swojego pomysłu. Czyli by mogli założyć swoją firmę i na niej zarabiać.
– Dlatego obecnie trzeba stworzyć taką infrastrukturę, aby ten rozwój był możliwy. Nie wystarczą tu tylko same budynki, mury, sprzęt, co w dużym zakresie już jest, dzięki funduszom europejskim z lat 2007–2013. W tej chwili potrzebne są pieniądze na powstawanie, na rozwój firm. I to jest zadanie Programu Polska Wschodnia – dodaje prezes Jerzy Kwieciński.
Współpraca nauki i biznesu
Również Uniwersytet Warmińsko-Mazurski będzie ubiegał się o pieniądze z Programu Polska Wschodnia. Na realizacje w ramach projektu transferu technologii i na projekty skierowane do studentów, którzy będą chcieli prowadzić innowacyjną działalność gospodarczą.
– Jednak w tym Programie o pieniądze mogą ubiegać się nie tyle uczelnie, lecz przedsiębiorcy. We współpracy z uczelnią, ale to oni mają być tą stroną wiodącą, która znajduje sobie partnera po stronie nauki i razem z nim chce rozwiązać konkretne problemy. W tym celu powołano Rady Patronackie przy wydziałach i Konwent przy rektorze, składające się głównie z przedsiębiorców, a którzy w momencie ogłoszenia konkursów mają być gotowi o zabieganie o środki unijne – wyjaśnia profesor prof. Mirosław Gornowicz, prorektor ds. ekonomicznych i rozwoju UWM.
Szansa na awans całego makroregionu
Jak dodaje Agaton Koziński, nasze ostatnie 25 lat to okres wzrostu gospodarczego. Kryzys z 2008 roku teraz już powoli się kończy i najbliższe 4–5 lat to może być wysokie tempo wzrostu gospodarczego i malejące bezrobocie.
– Ale ten polski sukces wypracowała głównie Polska Zachodnia, która już wyczerpała swoje możliwości. Natomiast bezrobocie w Polsce Wschodniej jest dużo większe niż na zachód od Wisły, i to daje większe możliwości. Biznes może teraz przemieszczać się na te tereny, w poszukiwaniu niższych kosztów, tańszej siły roboczej i nowych rynków lokalnych. Czyli ludzie wykorzystają tę możliwość, będzie to szansa, jakiej do tej pory nie mieli. Zaczną tam napływać pieniądze, pomysły, know-how. I jeśli Polska Wschodnia nie chce zostać skansenem Europy, to musi tę szansę wykorzystać – zaznacza publicysta.
Po prostu trzeba mieć dobry pomysł. Ktoś może bowiem wymyślić oryginalny długopis, jakiego wcześniej nie było, i odniesie sukces. Czyli przede wszystkim liczy się pomysł i umiejętność jego sprzedaży.
Regiony chcą więcej samodzielności
Zdaniem dyrektora Wojciecha Samulowskiego z Olsztyńskiego Parku Naukowo-Technologicznego, nie wszystko jednak sprzyja przedsiębiorcom. W zakresie wspierania innowacyjności przedsiębiorstw brakuje możliwości uczestniczenia w realizacji tych projektów podmiotów takich jak parki naukowo-technologiczne, inkubatory technologiczne, czyli tzw. instytucji otoczenia biznesu w tych regionach. I to jest tylko polski wymóg. – Trudno się z tym zgodzić, że tylko instytucje rządowe będą decydowały o tym, co będzie się działo z pieniędzmi, z rodzajami wsparcia w tych regionach – dodaje.
Jednak warto przypomnieć raz jeszcze, że Polska Wschodnia to program makroregionalny, działania podejmowane przez Ministerstwo Infrastruktury i Rozwoju oraz PARP są koordynowane z władzami województw, by można było planować i realizować inwestycje służące kilku regionom.
– Potencjał Polski Wschodniej jest nadal olbrzymi i do wykorzystania – podkreśla prezes Polskiej Agencji Rozwoju Przedsiębiorczości Bożena Lublińska-Kasprzak.
W nowym programie dla Polski Wschodniej samorządy województw będą zarządzać większą niż dotąd pulą europejskich pieniędzy. W latach 2007-2013 około 25 proc. wszystkich środków było wdrażanych przez samorządy, obecnie będzie to niemal 40 proc.
Pierwsze ogłoszenia o konkursach pojawią się już w czerwcu/lipcu, a informacje można znaleźć na stronie internetowej Programu: www.polskawschodnia.gov.pl.
Więcej informacji o wszystkich funduszach europejskich: www.funduszeeuropejskie.gov.pl
Michał Strzałkowski, Aleksandra Tycner, Małgorzata Byrska