47:13 2021_05_03 23_07_47_PR1_Historia_Zywa.mp3 Wielka i Ostatni. Katarzyna II i Stanisław August Poniatowski (Historia żywa/Jedynka)
Kiedy w 1764 roku 32-letni Stanisław August Poniatowski, przy poparciu carycy Katarzyny, która w wyniku wcześniejszego zamachu stanu objęła władzę na Kremlu, wstąpił na tron Rzeczpospolita Obojga Narodów liczyła ok. 700 tys. km kw. Choć była słaba po okresie rządów saskich, była jednym z największych krajów w Europie.
Kiedy umierał, w 1798 roku, jego państwo już nie istniało i miało nie istnieć po wsze czasy za sprawą trzech rozbiorów Polski, które dokonały się za jego panowania w 1772, 1793 i 1795 roku. Rozbiorów, do których przyczyniła się caryca Katarzyna przy wsparciu Prus, a przy trzecim rozbiorze także Austrii.
Nowy cykl: "Poczet – odnowa: od Leszka do Leszka"
Król Stanisław miał ambitny program na swoje panowanie:"nowego świata polskiego stworzenia". Nie udało mu się go zrealizować, choć był jednym z najbardziej wykształconych władców epoki.
Chciał zamiany demokracji szlacheckiej na monarchię konstytucyjną ze sprawnym sejmem i reform w wielu dziedzinach życia. Założył Szkołę Rycerską, utworzył zalążek rządu, powołał Komisję Edukacji Narodowej, organizował pełniące funkcje instytucji kultury tzw. obiady czwartkowe.
Ocena jego panowania i on sam budzą nieustanne spory. Czy dlatego, że był uważany za rusofila i władcę bez kręgosłupa na usługach Katarzyny, której był jednym z licznych kochanków?
Czytaj także:
Stanisław August Poniatowski rządził w czasach burzliwych. Czasach konfederacji barskiej, czyli zbrojnego związku szlachty polskiej w obronie wiary katolickiej i niepodległości, przeciwko uzależnieniu Rzeczypospolitej od Rosji i ogłoszenia jego detronizacji, także Sejmu Czteroletniego i zrodzonej na nim Konstytucji 3 maja 1791 roku, w której król miał swój chlubny udział, uznawanej za pierwszą w Europie i drugą na świecie nowoczesną ustawę zasadniczą.
Wreszcie w czasach konfederacji targowickiej 1792 roku, do której przystąpił, uznanej za symbol zdrady narodowej, którą magnateria zawiązała w porozumieniu z carycą Katarzyną, pod hasłami obrony zagrożonej wolności przeciwko reformom sejmu i konstytucji, również Insurekcji Kościuszkowskiej 1794 roku, powstania narodowego przeciwko Rosji i Prusom.
Czy Rzeczpospolita była skazana na zniknięcie z mapy Europy, a król na porażkę w reformowaniu kraju i przymusową abdykację, skoro Rosja z peryferyjnej potęgi stała się liczącym się uczestnikiem polityki na kontynencie, rozgrywającym sprawy państwa polskiego?
Caryca Katarzyna zmodernizowała Rosję, zwiększyła jej potencjał gospodarczy m.in. przez kolonizację. Rozszerzyła granice na południe do Morza Czarnego - kosztem Turcji, na zachodzie - kosztem Rzeczypospolitej.
***
Tytuł audycji: Historia żywa
Prowadzi: Dorota Truszczak
Gość: prof. Andrzej Nowak (historyk, publicysta, nauczyciel akademicki, sowietolog, autor "Dziejów Polski")
Data emisji: 3.05.2021
Godzina emisji: 23.05
kk