Ambasador imperatorowej w Warszawie Nikołaj Repnin, sprawujący w imieniu carycy rzeczywistą władzę nad niepodległą Rzeczpospolitą, nazywał Stanisława Augusta Poniatowskiego "woskową lalką". Na początku rządów król Staś miał jednak ambitne plany zreformowania Królestwa. - Stanisław August Poniatowski był człowiekiem dobrze przygotowanym do tego najwyższego wybieralnego urzędu w Rzeczypospolitej (…). Był kilkakrotnie wybierany na posła i przeszedł szkołę życia sejmikowego - komentuje prof. Andrzej Nowak.
- Król Staś gardził ogromną większością społeczeństwa, nad którym miał panować. To może nie jest najlepsze podejście do wykonywania tego urzędu, który w jakimś stopniu przypomina urząd demokratycznego, czyli pochodzącego z wyboru obywateli, przywódcy wspólnoty. Jeżeli gardzi się większością tej wspólnoty, to czy można dobrze spełniać funkcję przywódcy? - kontynuuje ekspert.
Prof. Andrzej Nowak zaznacza przy tym, że "niewątpliwie jednak król Stanisław August Poniatowski miał dobre intencje".
Katarzyna II wybrała króla
- Katarzyna świadomie wybrała Stanisława Augusta jako nowego króla z tej prostej przyczyny, że taki kandydat był słabszy, bo był całkowicie od niej zależny, a więc to czyniło z niego, jak wierzyła Katarzyna, najbardziej podporządkowane jej narzędzie realizacji planów dotyczących Rzeczypospolitej - mówi prof. Andrzej Nowak.
Ekspert zauważa, że Stanisław August Poniatowski "nie tylko sprawdził się jako kochanek Katarzyny, kilka lat przed tym, jak doszło do jego wyboru, ale sprawdził się także charakterem jako człowiek, który po prostu ulega wpływom silniejszej osobowościowo kobiety, która chciała rządzić nie tylko Rosją, ale przynajmniej całą Europą Środkową i Wschodnią". - Do tego właśnie słabe narzędzie w Rzeczypospolitej było jej potrzebne - wyjaśnia.
- Stanisław August Poniatowski, tak jak wujowie, liczył na to, że uda mu się przeprowadzić bardzo potrzebne Polsce reformy za zgodą Katarzyny. Opierało się to jednak na założeniu, że Katarzyna zgodzi się na takie reformy i będzie mógł jako lojalny współpracownik Rosji te reformy wewnętrzne przeprowadzić. Miodowe dwa lata skończyły się już w 1766 roku - dodaje.
Porwanie polskich senatorów
W latach 1764-1772 imperatorowa manipulowała życiem politycznym i niektórymi przedstawicielami magnaterii w niepodległej Rzeczypospolitej, jakoby w obronie prawosławnych mieszkańców Królestwa. Katarzyna II zleciła także porwanie trzech polskich senatorów i posła oraz wywiezienie ich na Sybir.
- To był przełom w stosunkach między Polską a Rosja w XVIII wieku. Przełom, który uważam paradoksalnie za ozdrowieńczy. 14 października 1767 roku, kiedy miał miejsce bezprecedensowy akt porwania bardzo ważnych senatorów władzy Rzeczypospolitej ze środka Warszawy i uprowadzenia ich w głąb Rosji, uświadomił on nagle wszystkim, że owa opiekunka Rosja, o której słyszą już od sześćdziesięciu kilku lat i do której tak chętnie się odwołują - wcześniej Czartoryscy, królowie August II i August III, przedstawiciele mniejszości religijnych czy obóz królewski - w istocie jest brutalną despotką i nie gwarantuje żadnego dobra dla Rzeczypospolitej, tylko jest gotowa pogwałcić na oczach całej Europy, podeptać ostatnie pozory niepodległości Rzeczypospolitej i pokazać, kto tu rządzi - słyszymy.
Czytaj także:
41:32 Jedynka/Historia żywa - 19.12.2022 Król Staś i caryca Katarzyna II. Co doprowadziło do porwania senatorów? (Jedynka/Historia żywa)
***
Gość: prof. Andrzej Nowak (historyk, publicysta, nauczyciel akademicki, sowietolog, autor "Dziejów Polski")
Data emisji: 19.12.2022 r.