24 marca w Polsce jest obchodzony Narodowy Dzień Pamięci Polaków ratujących Żydów pod okupacją niemiecką. Został ustanowiony w 2017 r., a obchodzony jest w rocznicę śmierci ośmioosobowej rodziny Ulmów z Markowej, rozstrzelanej przez niemieckich żandarmów za udzielenie schronienia ośmiu Żydom.
Moorhouse, który zajmuje się obecnie badaniem tzw. grupy Ładosia, polskich dyplomatów w Szwajcarii ratujących Żydów poprzez wystawianie im fałszywych dokumentów, uważa, że to dobrze, iż wysiłki Polaków w ratowaniu Żydów są w ten sposób upamiętniane.
- Historia działań ratunkowych podejmowanych przez polskich dyplomatów w Bernie, Stambule, Tokio i innych miejscach jest integralną częścią szerszej narracji o tych dzielnych Polakach, którzy odważyli się pomagać Żydom pod niemiecką okupacją. Prawdziwa skala tych działań jest jak dotąd niejasna, gdyż wiele z nich - jak choćby działania polskiego konsula w Stambule z czasów wojny Wojciecha Rychlewicza - dopiero teraz zostaje odkrytych - wskazuje Moorhouse.
- Z dostępnych dowodów wynika, że ci dyplomaci działali samodzielnie, z własnej humanitarnej inicjatywy, niezależnie od jakichkolwiek poleceń rządu emigracyjnego w Londynie. Takie działania zasługują na nasz szacunek i uznanie i stanowią pożądaną korektę dość suchego i uproszczonego podziału na ofiary, sprawców i osoby postronne - dodał.
Roger Moorhouse jest brytyjskim historykiem i pisarzem specjalizującym się w historii II wojny światowej. Jest autorem lub współautorem kilkunastu książek na ten temat. Najważniejsze z nich to "Pakt diabłów. Sojusz Hitlera i Stalina" o współpracy niemiecko-sowieckiej w latach 1939-1941, "Stolica Hitlera. Życie i śmierć w wojennym Berlinie" oraz "Polska 1939. Pierwsi przeciwko Hitlerowi" o polskiej wojnie obronnej.
PAP/dad