80 lat temu miała miejsce Akcja pod Arsenałem

26 marca 1943 roku harcerze z konspiracyjnych Szarych Szeregów odbili harcmistrza Jana Bytnara "Rudego" i 20 innych więźniów politycznych, przewożonych z siedziby Gestapo przy alei Szucha do więzienia na Pawiaku. Było to jedno z najważniejszych działań zbrojnych podczas II wojny światowej, zorganizowanych przez Grupy Szturmowe Szarych Szeregów. Podlegały one Armii Krajowej, która - stanowiąc siły zbrojne Polskiego Państwa Podziemnego - była podporządkowana Naczelnemu Wodzowi i Rządowi Rzeczypospolitej Polskiej na Uchodźstwie.

W akcji o kryptonimie "Meksyk II" pod dowództwem Stanisława Broniewskiego "Orszy" wzięło udział 28 harcerzy. Operacja starannie zaplanowana przez Tadeusza Zawadzkiego "Zośkę", przyjaciela "Rudego", została brawurowo przeprowadzona w biały dzień, u zbiegu Bielańskiej, Nalewek i Długiej. Harcerze zaatakowali ciężarówkę przewożącą więźniów na Pawiak. "Rudego" przenieśli do oczekującego w pobliżu samochodu, który odjechał z miejsca zdarzenia.

Jan Bytnar "Rudy", komendant Hufca "Południe" warszawskich Grup Szturmowych Szarych Szeregów, śmiertelnie wyczerpany przesłuchaniami na Gestapo, zmarł 30 marca 1943 roku. Spośród przewożonych więźniów jeden poniósł śmierć, ponadto trzech zostało rannych. Po stronie niemieckiej było czterech zabitych i dziewięciu rannych.

140 rozstrzelanych w odwecie

W odwecie za akcję polskiego podziemia następnego dnia - 27 marca - Niemcy rozstrzelali na dziedzińcu Pawiaka 140 więźniów.

Kilka dni później, wskutek obrażeń odniesionych w akcji, 30 marca zmarł Aleksy Dawidowski "Alek", a 2 kwietnia - Tadeusz Krzyżewicz "Buzdygan". Kapral AK - Hubert Lenk "Hubert" - aresztowany w czasie akcji, został wydany tzw. granatowej policji, a następnie przewieziony na Pawiak. Niemcy zakatowali go podczas śledztwa, prawdopodobnie w alei Szucha. Nie wydał nikogo ze swoich współtowarzyszy.

Akcja pod Arsenałem jest uznawana za jeden z największych wyczynów Polskiego Państwa Podziemnego. Miała duże znaczenie psychologiczne, dodała otuchy mieszkańcom okupowanej Warszawy, Niemcy natomiast stracili poczucie bezpieczeństwa. Dla następnych pokoleń Polaków akcja stała się symbolem solidarności i odwagi, a także niezłomnej walki Szarych Szeregów o niepodległość.

Harcerze spotykają się każdego roku podczas trzydniowego Rajdu Arsenał, by przypomnieć część historii Warszawy. Temat rajdu jest zawsze nieco inny - motywem tegorocznego są pszczoły, które nawiązują do konspiracyjnych nazw struktury Szarych Szeregów. W trakcie okupacji struktura organizacyjna ZHP odpowiadała nazewnictwu związanemu z budową pasieki. Żeby znać swoje miejsce w strukturze każdy szczebel miał inną nazwę odpowiadającą budowie rodziny pszczół. Chorągwie podlegające Głównej Kwaterze - "Pasiece" zamieniono na "ule", hufce na "roje", drużyny na "rodziny", a zastępy na "pszczoły".

IAR/dad