W cyklu mówić będziemy o dziejach pięknej idei doby renesansu i jej reminiscencjach na stronach zaczernianych atramentem przez pisarzy, poetów i publicystów gente Polonus, Ruthenus et Lituanus.

"Wolni z wolnymi, równi z równymi" brzmiały pierwsze słowa aktu sygnowanego 1 lipca 1569 roku. Na mocy tej unii pomiędzy stanami Korony Królestwa Polskiego i Wielkiego Księstwa Litewskiego powstała Rzeczpospolita Obojga Narodów.

"Nigdy w dziejach odrębne narody nie zawarły trwalszego ślubu przy mniejszym zastosowaniu nacisku. Stało się to wedle życzenia setek tysięcy, z ujmą tylko dla garści uprzywilejowanych i dla ich pychy [...] Zaszła tu nie drobna zmiana administracyjna [...], ale akt wielkiej dziejowej doniosłości" - pisał prof. Władysław Konopczyński.

Powstałe na mocy Unii państwo miało odtąd jednego wspólnie wybieranego władcę, wspólny sejm, obronę, politykę zagraniczną i monetę. Litwa i Korona zachowały odrębność administracyjną i prawną, jednak na rzecz Unii Kodeks Litewski z 1520 roku został w 1566 zreformowany.

"Dziwne to były losy tej naszej Korony
I naszej Litwy! Wszak to jak małżonków dwoje!
Bóg złączył, a czart dzieli, Bóg swoje, czart swoje!"
pisał Adam Mickiewicz, który przedstawiał się jako gente Lituanus, natione Polonus.

Józef Mackiewicz, podobnie jak Konstancja Skirmuntt, był krajowcem - podkreślał on dziedzictwo Wielkiego Księstwa Litewskiego należące wspólnie do Polaków, Litwinów, Rusinów, Żydów, Karaimów... Wincenty Dunin-Marcinkiewicz, białoruski poeta i dramaturg o dziesięć lat młodszy od Mickiewicza, udowadniał, że "bukwy" zostały Rusinom narzucone przez carat po upadku powstania listopadowego, aby rozerwać unijne więzi.

W cyklu mówić będziemy o dziejach pięknej idei doby renesansu i jej reminiscencjach na stronach zaczernianych atramentem przez pisarzy, poetów i publicystów gente Polonus, Ruthenus et Lituanus.