Źródłem dla ich opracowań od lat są zapisy nutowe, nagrania archiwalne, własne kompozycje i przede wszystkim bezpośrednie spotkania z muzykami wiejskimi kultywującymi rodzime tradycje i techniki wykonawcze. Z tej mieszanki publiczność doczekała się kilku niezwykłych płyt i niezapomnianych koncertów, pokazujących, że folk i muzyka współczesna, eksperymentalna to połączenie trafione, a wręcz hipnotyzujące.
Połowa lat dwutysięcznych przyniosła powstałej w 2000 roku grupie główną nagrodę w organizowanym przez Polskie Radio konkursie na Folkowy Fonogram Roku. Płytę "Azaran" uznano za najlepszy album folkowy 2006 roku. Inspirację do muzyki artyści po wodzą Macieja Filipczuka znaleźli w podróżach po świecie. - Z podróży do Armenii wróciliśmy olśnieni pięknem gór Kaukazu, średniowiecznych monastyrów, iluminowanych ksiąg w Matenadaran, wrażliwością Ormian na sztukę, wspólnym brzmieniem fortepianu, dudka i kemancze. Te doświadczenia udało się przekuć w opowieść o ptaku Azaranie - wspominał ten okres twórczości zespołu Maciej Filipczuk
Mottem przygotowanego przez zespół jubileuszowego programu "Metopolis" stał się cytat z powieści Księga Metopolis rumuńskiego pisarza Ștefana Bănulescu. Maciej Filipczuk, tak wspomina pierwsze lata jej działalności: - Od początku sięgamy do różnych idiomów muzycznych, spoglądamy na pogranicza, szukamy miejsc styku. Początek tej pracy zbiega się z moją fascynacją Rumunią, jej kulturą ale też z obecnością w pewnym szczególnym miejscu, na targu w Negreni, gdzie jak na jesiennym święcie w Metopolis wypija się na zgodę i za dobrą transakcję kieliszek cujki z Arges z Siedmiogrodzkim Madziarem, miejscowym Romem - Gaborem, albo Rumunem z Maramuresz. Podróżowałem tam regularnie jesienią przez ponad 10 lat, a w Lautari sublimowały się przeżyte spotkania i olśnienia.
Tak powstała płyta debiutancka płyta zespołu Muzica Lautareasca Nova, a nazwa grupy wzięła się od wędrownych romskich muzyków – instrumentalistów z terenu Republiki Mołdawii, Rumunii i Bukowiny północnej. - Nazwa i idea Lautari to było marzenie, bajka, rojenie o świecie wyobrażonym trans-Karpat, Bałkanów, Grecji i Bizancjum. To były również podróże - tłumaczył w "Źródłach" Maciej Filipczuk.
Trzon zespół Lautari to Maciej Filipczuk (skrzypce), Michał Żak (flet, klarnet, szałamaja, saksofon sopranowy), Jacek Hałas (akordeon, fortepian), choć każda z płyt Lautari nagrana jest w innym składzie. - Absolutnie nie byłem na początku dojrzały i nie mogę powiedzieć, żebym był kompetentny w rozumieniu muzyki tradycyjnej. To była inspiracja. Istniały już płyty z serii "Muzyka Źródeł" i tej muzyki się słuchało z wielką przyjemnością i ciekawością. Z nieporadnością, ale już wtedy po polską muzykę sięgałem – opowiadał o początkach fascynacji tradycyjnymi melodiami Maciej Filipczuk. Michał Żak dołączył do zespołu nieco później, razem z Jackiem Hałasem. - Maciej założył Lautari we Wrocławiu i przeprowadził się do Poznania. Tam zapoznał sobie nas: dwóch nowych kolegów, których zaprosił do zespołu. Było to fantastyczny początek, bowiem zaraz na pierwszej próbie Maciej od razu przedstawił nam propozycję zagrania płyty "Musica Lautareasca Nova". Trzy miesiące intensywnej pracy i potem wyjazd na koncert do Francji, Armenii i fascynacja muzyką Kaukazu.
- Poznaliśmy się w Domu Tańca - dodał Jacek Hałas. - Istniał już cały ruch, który te spotkania organizował i on też dziś obchodzi dwudziestolecie. Zapamiętałem, że Maciej chciał, bym grał na fortepianie. Fortepian to moja niespełniona miłość, uwielbiam ten instrument.
Zespół Lautari w specjalnym koncercie jubileuszowym wystąpił w poszerzonym składzie, obejmującym niemal wszystkich wykonawców związanych z grupą na przestrzeni dwudziestu: Marcin Ciupidro (wibrafon), Piotr Gwadera (zestaw perkusyjny), Rafał Habel (birbina), Marcin Lamch (kontrabas, gitara basowa), Robert Siwak (instrumenty perkusyjne).
***
Jubileuszowy koncert grupy Lautari transmitowaliśmy w formie streamingu wideo na Facebooku Radiowego Centrum Kultury Ludowej oraz na stronach Polskiego Radia polskieradio.pl i rckl.polskieradio.pl. Retransmisja - w audycji "Nocna strefa" w sobotę (12.09.2020) o godz. 23 na antenie Programu 2 Polskiego Radia.
