Słynne powieści: Stefan Żeromski „Przedwiośnie”

30 marca-29 kwietnia 2010, godz. 9:30

„Przedwiośnie” Stefana Żeromskiego ukazało się w 1924, na rok przed śmiercią pisarza.

F. Siedlecki, Portret Stefana Żeromskiego, 1925. (fot. Biblioteka Narodowa w Warszawie)

W okresie dość jeszcze powszechnego zachłystywania się wolnością Żeromski jako pierwszy spośród pisarzy polskich miał odwagę powiedzieć, że przecież nie o taka Polskę chodziło. Nie zawahał się przed oskarżeniem, że niepodległa Polska nie spełnia nadziei i oczekiwań pokoleń żyjących w niewoli, że nie o takiej Polsce marzyli, nie za taką Polskę walczyli, cierpieli i ginęli jej najlepsi synowie. Mocniejszego oskarżenia nie można było chyba wówczas wypowiedzieć. (Z.J. Adamczyk)

Książka wywołała wiele dyskusji i sporów. Jedni widzieli w niej poparcie dla komunizmu i rewolucji, inni ostrzegali negację przewrotu.

Oświadczam krótko, iż nigdy nie byłem zwolennikiem rewolucji, czyli mordowania ludzi przez ludzi z racji rzeczy, dóbr i pieniędzy. (…) Chciałem „uderzyć w sumienie polskie”, wezwać do stworzenia wielkich, wzniosłych, najczyściej polskich, z ducha naszego wyrastających idei. Nie rozumiano ohydy, okropności, tragedii pochodu na Belweder – sceny, przy której pisaniu serce mi się łamało. (Stefan Żeromski)



Pretekstem fabularnym staje się opowieść o życiu młodego człowieka, Cezarego Baryki, urodzonego w Baku, dla którego Polska była mitem i wyidealizowaną legendą z opowieści rodziców. Po powrocie do kraju młody człowiek konfrontuje marzenia z rzeczywistością.

Jacek Malczewski, „Hamlet polski”

Ale w owym nowoczesnym moralitecie, jakim jest „Przedwiośnie”, walka toczy się nie tylko między dwiema ideologiami. Toczy się także między pokusą urody życia a ideałem społecznej służby. Żeromski należał do tych pisarzy, nie tak znowu w polskiej literaturze licznych, którzy urodę życia przedstawiać naprawdę umieli. (J. Kwiatkowski)


W cyklu „Słynne powieści” przypominamy pamiętna interpretację Marka Kondrata zarejestrowaną w 1977 roku.