20 lutego1530 roku został koronowany na króla 10-letni Zygmunt II August, ostatni męski przedstawiciel dynastii Jagiellonów na polskim tronie, autor Unii Lubelskiej.
450. rocznica zawarcia Unii Lubelskiej - zobacz serwis specjalny
Historycy podkreślają, że czasy, w których przyszło panować Zygmuntowi Augustowi sprzyjają pozytywnej ocenie władcy. – Wiek XVI, złoty wiek Polski przysłonił niewątpliwie błędy, które Zygmunt August na tronie popełnił – zaznaczała prof. Maria Bogucka w aud. Elizy Bojarskiej "Królowie polscy".
Zygmunt August urodził się 1 sierpnia 1520 roku w Krakowie. Władzę objął w dość nietypowy sposób, jeszcze za życia ojca. Już jako 10-latek został koronowany vivente rege, czyli za życia poprzedniego władcy na króla Polski. Wybór ten spotkał się ze znacznym buntem wśród szlachty – Zygmunt Stary musiał zapewnić, że po jego śmierci odbędzie się normalna elekcja na króla. Zygmunt August faktyczną władzę objął w 1548 roku.
25:30 Zygmunt AUgust_Królowie polscy.mp3 Czy Zygmunt August był człowiekiem renesansu? Mówią historycy: prof. Maria Bogucka i prof. Janusz Tazbir. O Barbarze Radziwiłłównie mówi prof. Zbigniew Kuchowicz. Audycja Elizy Bojarskiej z cyklu "Królowie polscy". (PR, 15.05.1986)
Kochliwy król
Jako 23-latek zawarł związek małżeński z Elżbietą Austriaczką z Habsburgów. Małżeństwo nie było udane, głównie ze względu na chorobę Elżbiety, która zmarła w 1545 roku. Król jednak znalazł kolejną wybrankę – Barbarę Radziwiłłównę, która słynęła z dość rozwiązłego, jak na tamte czasy, stylu życia.
– Wszystko wskazuje na to, że początek tego romansu miał raczej zmysłowy charakter – mówił prof. Zbigniew Kuchowicz w aud. Elizy Bojarskiej. – Barbara była po prostu piękną i dość swobodnie prowadzącą się kobietą, a Zygmunt August był jej rówieśnikiem, bardzo lubiącym kobiety.
Zygmunt August szybko zakochał się w Barbarze, uznając ją za kobietę swojego życia. Związek z Barbarą był dla niego ważniejszy od królewskiej godności i korony, ponieważ postanowił potajemnie ją poślubić. Ślub ten, który został ujawniony dopiero po śmierci Zygmunta Starego, faktycznie wywołał niemałe zamieszanie. Oburzona magnateria określiła związek ten wręcz mezaliansem.
14:01 Zygmunt August_Na historycznej wokandzie.mp3 Jakim królem był Zygmunt August? Dyskutują historycy: prof. Jolanta Choińska-Mika i prof. Henryk Wisner, aud. Andrzeja Sowy z cyklu "Na historycznej wokandzie". (PR, 21.11.2001)
Ocena polityki
Dziełem Zygmunta Augusta była unia lubelska i powstanie Rzeczpospolitej Obojga Narodów. Profesor Henryk Wisner zarzuca mu jednak, że Zygmunt August nie dopilnował szczegółów dotyczących porozumienia między Polską a Litwą, m.in. w kwestii elekcji. Mogło wynikać to z jego ciągłej nadziei na przedłużenie rodu Jagiellonów. Zygmunt August nie doczekał się potomka ani z Elżbietą Austriaczką z Habsburgów, ani z Barbarą Radziewiłłówną, ani nawet z poślubioną później jej siostrą Katarzyną.
Zygmunt August jako władca państwa polsko-litewskiego musiał mierzyć się z dużą różnorodnością religijną. Sam był katolikiem, choć jego hulaszczy tryb życia świadczył o tym, że nie trzymał się zasad wiary zbyt ściśle. Jego rządy przypadały na czas silnych ruchów reformacyjnych w Europie, co wymagało umiarkowania w decyzjach dotyczących wiary.
– Cechował go realizm polityczny – tłumaczyła prof. Jolanta Choińska-Mika w aud. Andrzeja Sowy "Na historycznej wokandzie". – Wiedział, że w tej sytuacji wyznaniowej Rzeczpospolitej, w tej układzie społeczno-politycznym, przymus religijny, pójście w ślady przywódców zachodnioeuropejskich oznaczałoby tak naprawdę wojnę domową.
Posłuchaj audycji z cyklu "Historia na opak", w której dr Janusz Osica i prof. Henryk Samsonowicz dyskutują na temat tego, co by było, gdyby Zygmunt August dał się przekonać do reformacji.
26:32 Co by było gdyby Zygmunt August poddał się reformacji.mp3 Gdyby Zygmunt August dał się przekonać do reformacji – dyskutują historycy: prof. Henryk Samsonowicz i dr Janusz Osica, aud. Andrzeja Sowy i dr Janusza Osicy z cyklu "Historia na opak". (PR, 26.09.1993)
Kontrowersyjny władca
Okres rządów Zygmunta Augusta wciąż wzbudza kontrowersje i niemożliwa jest jednoznaczna ocena panowania ostatniego z Jagiellonów.
– Niewątpliwie myślał kategoriami nie dnia dzisiejszego, wyłącznie swojego panowania, ale ewidentnie od lat 60., a może i nawet wcześniej, zaczął myśleć kategoriami pewnej schedy, dziedzictwa, jakie może po sobie zostawić – zaznaczała prof. Jolanta Choińska-Mika.
– Błędy popełnione przez niego bardzo zaważyły na sytuacji polskiej, a przede wszystkim na dalszym kierunku rozwojowym – podkreślała prof. Maria Bogucka. – Był to człowiek bardzo egocentryczny, skoncentrowany przez pierwszą połowę swojego życia na życiu osobistym, co u władcy jest niedopuszczalne. Zygmunt August pozostanie postacią kontrowersyjną, nie jest to postać jednoznaczna.
Źródło: Polskie Radio
