Jeśli za kryterium statusu "kompozytora narodowego" uznać powszechną znajomość muzyki danego twórcy, to Wojciech Kilar zasługuje na to miano bardziej niż Szymanowski, Lutosławski czy Penderecki. Wszyscy słuchaliśmy jego fenomenalnych kompozycji do "Ziemi obiecanej" Andrzeja Wajdy , a młodsi tańczyli zapewne studniówkowego poloneza przy akompaniamencie popularnego fragmentu ścieżki dźwiękowej do "Pana Tadeusza" . Także w kulminacji rozrywkowego koncertu "Tu Warszawa", otwierającego polską prezydencję w Radzie Unii Europejskiej, zabrzmiała - niemniej spektakularna od towarzyszących jej fajerwerków - "Orawa" Kilara.
VIDEO
Ten utwór znakomicie oddaje zresztą przewrotną naturę muzyki obchodzącego właśnie 79. urodziny kompozytora. Z jednej strony: bardzo rzetelne klasyczne rzemiosło, z drugiej: niemal rozrywkowa witalność i chwytliwość. Na jednej szali polska tradycja etniczna, dla której trudno znaleźć bardziej wyrazisty symbol niż podana niemal dosłownie "góralszczyzna"; na drugiej - surowość i radykalizm typowy dla awangardowego minimalizmu.
- To właśnie odrębność i bezkompromisowość Kilara umożliwiły mu zrobienie spektakularnej kariery w Hollywood - twierdzi Andrzej Wajda . - Tam niezależność jest paradoksalnie ceniona bardziej niż gdziekolwiek indziej.
VIDEO
Wojciech Kilar trafił do Hollywood na początku lat 90., choć trzeba pamiętać, że, gdy tworzył popularną ilustrację do "Draculi" Francisa Forda Copolli , na koncie miał już kilkaset kompozycji filmowych i teatralnych, zrealizowanych w Polsce oraz Europie.
- Spełnił się mój sen z młodości - mówił wtedy dojrzały już twórca. - Świat filmu, w szczególności amerykańskiego, fascynował mnie od dzieciństwa. Nawet w trakcie okupacji, gdy obowiązywało hasło "tylko świnie siedzą w kinie", nie potrafiłem zrezygnować z magii srebrnego ekranu. Piosenki z disneyowskiej "Królewny Śnieżki" wciąż działają na mnie jak muzyka Mozarta...
Wojciech Kilar opowiada o swoich hollywodzkich perypetiach - spotkaniach z Francisem Fordem Copollą, Romanem Polańskim, Jane Campion, ale też... Jean-Claude'em Van Damme'em - w archiwalnej audycji z 2000 roku. Reportaż "Ziemie obiecane Wojciecha Kilara" to także bezcenne wspomienia Andrzej Wajdy, Krzysztofa Zanussiego i Kazimierza Kutza.
Pochwały najwybitniejszych twórców współczesnego kina nie wzruszają samego kompozytora, który pomimo upływu lat nie zmienia swojego sceptycznego stosunku do muzyki ilustracyjnej, nazywając ją po prostu "sposobem zarabiania na życie". Jak sam wspomina, do filmowego świata trafił na początku lat 60. niejako przez przypadek, motywowany trudną sytuacją finansową. Te deklaracje uwiarygodniają zresztą ostatnie dwie dekady twórczości Kilara, w których na pierwszy plan znowu wysunęła się muzyka koncertowa. Propozycje filmowe selekcjonuje on teraz bardzo wybrednie, a czas poświęca przede wszystkim monumentalnym dziełom, jak "Missa Pro Pace" czy dedykowana ofiarom ataku na World Trade Center "Symfonia Wrześniowa" .
Inna sprawa, że typowo filmowe chwyty dramaturgiczne oraz ilustracyjne przeniknęły tymczasem do jego twórczości symfonicznej i oratoryjnej, nadającej jej cech wyjątkowej przystępności. Dziś rzadko pamięta się, że kompozytor - oskarżany czasem o populizm - rozpoczynał karierę jako czołowy, obok Pendereckiego i Góreckiego, awangardzista pokolenia urodzonego dekadę przed II wojną światową. Rodowity lwowiak przybył na studia kompozytorskie do Katowic w latach 50., gdzie szybko zaraził się modą na serializm i sonoryzm. Do najwybitniejszych dzieł z tego okresu należy orkiestrowy "Riff 62" .
VIDEO
Droga wiodąca stąd do neoromantycznych kompozycji hollywodzkich Kilara wydaje się wyjątkowa długa. Baczni obserwatorzy wiedzą jednak, że ewolucja ta miała charakter organiczny i podyktowana była pobudkami czysto artystycznymi.
W jednym z przełomowych dla kompozytora momentów (rok 1971) z Wojciechem Kilarem rozmawiał na radiowej antenie Janusz Cegiełła. W "Autoportrecie" twórca opowiada miedzy innymi o relacjach swojej muzyki użytkowej i koncertowej, a także o związkach awangardowego języka dźwiękowego z polskim folklorem muzycznym.
Czego możemy spodziewać się po II Koncercie Fortepianowym Wojciecha Kilara? Pewnych sugestii dostarcza bez wątpienia pierwsze dzieło kompozytora w tym gatunku, ukończone w 1997 roku. Mamy w nim hipnotyzujący wstęp, ascetycznie zaaranżowaną melodię chorałową w części centralnej oraz błyskotliwą, motoryczną Toccatę w finale.
VIDEO
Koncert w katowickiej siedzibie Narodowej Orkiestry Symfonicznej Polsiego Radia poprowadził szef muzyczny NOSPR – Jacek Kaspszyk , a w II Koncercie Fortepianowym Wojciecha Kilara jako solistka zaprezentowała się Beata Bilińska , laureatka I miejsca na Konkursie Rina Sala Gallo w Monzy oraz finalistka Konkursu im. Feruccio Busoniego w Bolzano we Włoszech. Ponadto melomani mogli wysłuchać IV Symfonii Franza Schuberta oraz poematu symfonicznego "Śmierć i wyzwolenie" Richarda Straussa .
Retransmisję poprowadzi Róża Światczyńska. W przerwie nadamy frgamenty rozmowy, jaką z Wojciechem Kilarem przeprowadziła Anna Skulska. Całość rozmowy nadamy w "Słowach po zmroku" w poniedziałek.
Program
Franciszek Schubert IV Symfonia "Tragiczna" II Koncert fortepianowy (prawykonanie)Śmierć i wyzwolenie 28 października (piątek), godz. 19:30
