"Piszę, żeby żyć". O Rafale Wojaczku w 50. rocznicę śmierci

- Rafał Wojaczek pozwalał przemawiać przez siebie czemuś, co wiedziały jego wiersze - powiedział na antenie Dwójki Paweł Próchniak, historyk i krytyk literatury. O twórczości poety i jej tropach nie tylko literackich, ale także egzystencjalnych i religijnych rozmawiali goście audycji Doroty Gacek.

Zdjęcie ilustracyjne

Foto: pixabay.com

Posłuchaj

26:41 [ PR2]PR2 (mp3) 11 maj 2021 21_29_58.mp3 Paweł Próchniak, Dariusz Pachocki i Konrad Wojtyła o twórczości Rafała Wojaczka w 50. rocznicę jego śmierci (Rozmowy po zmroku/Dwójka)

Otoczony legendą, uznawany za obrazoburcę, prowokatora przez wiele lat był czytany w kontekście tej ostatniej decyzji o śmierci z własnej ręki. W wierszu "Pieśń ostateczna" Rafał Wojaczek napisał: "nie bojąc się, bo przecież czegóż może się bać ten, co zaznał wszystkiego, co tylko można zaznać".

Poeta zmarł w nocy z 10 na 11 maja, a zatem od śmierci autora "Innej bajki" minęło równo 50 lat. Jego tragiczna, samobójcza śmierć w wieku niespełna 26 lat, a wcześniej głośny debiut w miesięczniku "Poezja" w roku 1965 oraz aura życia niekonwencjonalnego i żywiołowo twórczego sprawiła, że Wojaczek stał się poetą otoczonym literacką legendą.

Jak dziś - pół wieku po jego śmierci - możemy patrzeć na tę twórczość? Czy pojawiają się w tych odczytaniach nowe konteksty i czy warto i trzeba te interpretacje oddzielać od biograficznych wątków?

O tym w "Rozmowach po zmroku" dyskutowali prof. Paweł Próchniak  - historyk literatury i  krytyk, prof. Dariusz Pachocki – historyk literatury i edytor m.in. wydanego w ubiegłym roku tomu Rafała Wojaczka "Źrenica. Wiersze dla Teresy" oraz dr Konrad Wojtyła, literaturoznawca, krytyk, poeta, edytor tomu "Nie te czasy. Utwory nieznane Rafała Wojaczka" i autor książki "Anty antychryst. Wojaczek religijny". 

Czytaj też:

• "Nie te czasy". Nieznane utwory Rafała Wojaczka
• Maciej Melecki: czytanie jest moim życiowym tlenem

Paweł Próchniak podkreślił, że Rafał Wojaczek był przede wszystkim świetnym poetą, kimś, kto buduje siebie z wiersza na wiersz, z tomu na tom. - To, że Wojaczek był poetą przeklętym, raczej otwiera kwestię niż ją zamyka. U niego jest to pragnienie czegoś przepastnego, niemożliwego, co nie sposób nazwać. On na różne sposoby akcentuje względność "ja", nieokreśloność podmiotowości, wskazuje na puste miejsce w samym centrum tego, co uważamy za własną tożsamość - dodał.

Dariusz Pachocki zwrócił uwagę na siłę jego poezji. - Historia literatury zna takie przypadki, kiedy to legenda napędzała recepcję dzieła, a po latach zostawała już jedynie legenda. Utwory Wojaczka bronią się cały czas bez kontekstu biografii, jest w nich piękno, chociaż konstrukcyjnie i słowotwórczo mogą one niektórych odrzucać. Na przykładzie tomu niewydanego za jego życia chciałem zobaczyć, w jaki sposób pracował nad wierszami. Ważna dla niego była taka nietypowa muzyczność, śpiewność poezji - trochę jak u Czechowicza, to musiało grać - zaznaczył gość Dwójki. 

Według Konrada Wojtyły Rafał Wojaczek był wzorcowym przedstawicielem literatury ekstremalnej, u niego trudno rozdzielić to, co literackie od tego, co przynależy do życia. Jednocześnie wiele aspektów jego twórczości jest jeszcze niezbadanych. - Brakuje omówienia pierwszych wierszy Wojaczka z poetyką Tadeusza Różewicza, Czesława Miłosza, Bruno Schulza, ta lista jest naprawdę długa - zauważył krytyk.

***

Tytuł audycji: Rozmowy po zmroku

Prowadziła: Dorota Gacek

Goście: Paweł Próchniak (historyk i krytyk literatury), Dariusz Pachocki (historyk literatury), Konrad Wojtyła  (literaturoznawca, krytyk, poeta)

Data emisji: 11.05.2021

Godzina emisji: 21.30

mo