"Miejski grunt…". Jak unowocześniano polskie miasta

"Istnienie Rosji jako sąsiada w istotnym stopniu zdeterminowało naszą przygodę z nowoczesnością" - pisze prof. Rafał Matyja w książce "Miejski grunt. 250 lat polskiej gry z nowoczesnością". - Zdanie to mówi nam o pewnym nieszczęściu historycznym, które dotknęło najbardziej ziemie zaboru rosyjskiego, a później dotknęło także całą Polskę, ponieważ to, że mieliśmy ustrój socjalistyczny, czy komunistyczny, to tylko mała część prawdy; my mieliśmy go w wydaniu sowieckim - mówił prof. Matyja na antenie radiowej Dwójki.

Poznań - jedno z miast opisanych w książce "Miejski grunt. 250 lat polskiej gry z nowoczesnością" Rafała Matyi

Foto: shutterstock/gkordus

Książka "Miejski grunt. 250 lat polskiej gry z nowoczesnością" otrzymała już dwie nagrody, im. Marcina Króla oraz im. Jana Długosza, nominowana jest także do Nagrody Kazimierza Moczarskiego.

Rafał Matyja, Miejski grunt. 250 lat polskiej gry z nowoczesnością - okładka

W Kongresówce - pozytywny bilans do 1830

Książka opowiada o kilkudziesięciu miastach ziem polskich i o ich historii na przestrzeni ostatnich 250 lat. Na przykładzie opisywanych ośrodków profesor Matyja snuje opowieść, jak próbowano unowocześniać Polskę i w jakim stopniu się to udało.

Posłuchaj

25:39 rozmowy-po-zmroku-miejski-grunt- 2022_11_07-21-29-40.mp3 Prof. Rafał Matyja o swojej książce "Miejski grunt. 250 lat polskiej gry z nowoczesnością" (Rozmowy po zmroku/Dwójka)

  

- Gdybyśmy liczyli np. do roku 1830, czyli do istnienia Kongresówki, a zarazem do okresu, kiedy w Galicji o zmianach było bardzo trudno mówić, takich, które potem były źródłem sukcesu miast po roku 1860, po reformie samorządowej i później, bilans do roku 1830 dla Kongresówki jest dość dobry. Opisuję dwa miasta, które zawdzięczają temu okresowi swoje prosperity, szansę istnienia: miasto przemysłowe Łódź i miasto, które powstało znacznie później, ale fundament przemysłowy został położony wtedy, Dąbrowę Górniczą. To lata 30. W przypadku Dąbrowy Górniczej nie kończy się historia na 1830 roku, w przypadku Łodzi też się nie kończy, ale fundament jest położony przez władze Królestwa Kongresowego - mówił gość radiowej Dwójki.

Czytaj także:

• "Sprowadzamy pięć wymiarów do dwóch". Aleksander Laskowski i Łukasz Borowicz o książce "Rozmowy o muzyce"
• Powrót Alfreda Jesionowskiego. Wokół publikacji "Przymierze z książką"

Zabór pruski - w awangardzie nowoczesności? 

Książka rozpoczyna się od końcówki XVIII wieku, upadku Rzeczypospolitej i pojawienia się zaborów. Autor porównuje losy miast w trzech polskich zaborach. Zabór pruski może się wydawać tym, który niósł nowoczesność w największym stopniu.

- Poznań jest wyjątkowy jak na całe ziemie zaboru pruskiego, bo jest miastem silnej rywalizacji mieszczańskiej polsko-niemieckiej. Jest miastem, gdzie powstają pewne instytucje, chociaż jeśli zapytamy, co różni Poznań od Krakowa, to [jest to] brak samorządu, ale i brak instytucji intelektualno-kulturalnych. Poznań startuje z uniwersytetem znacznie później, ma odczuwalną długo słabość: jest miastem kupieckim, ale nie jest ośrodkiem intelektualno-kulturalnym na miarę Krakowa, mimo podobnych szans. Powiedziałbym, że jest to nowoczesność, ale bez nadbudowy - kontynuował profesor Matyja.

***

Tytuł audycji: Rozmowy po zmroku

Prowadził: Antoni Dudek

Gość: prof. Rafał Matyja (Uniwersytet Ekonomiczny w Krakowie)

Data emisji: 7.11.2022

Godzina emisji: 21.30

djr/kor