Po dwudziestu dwóch latach ukazał się – w Polsce właściwie po raz pierwszy, bo pierwsze wydanie było londyńskie (Aneks, 1990) – niesamowity i wstrząsający reportaż Małgorzaty Szejnert "Śród żywych duchów" . To opowieść o poszukiwaniu grobów więźniów z warszawskiego Mokotowa, z Rakowieckiej. To próba odnalezienia miejsca, gdzie wrzucano – często nagie – ciała żołnierzy Armii Krajowej czy Ruchu Oporu bez Wojny i Dywersji "Wolność i Niezawisłość”.
Jest marzec 1988 roku. Szejnert chce napisać książkę ze wspomnieniami osadzonych po II wojnie światowej na Rakowieckiej. Ale jest coś, co powoduje, że zmienia plany. Pisze: "Więźniowie Mokotowa pamiętają turkot wozu konnego wewnątrz dziedzińca. Odzywał się przed świtem w pierwszych latach po wojnie. Drewniane koła w żelaznych obręczach zmierzały ku bramie i oddalały się Rakowiecką…” Tym wozem wywożono zwłoki. Dokąd? To właśnie postanawia zbadać. I odkrywa, przy pomocy wielu osób, że ciała żołnierzy (przede wszystkim ich) skazanych w komunistycznych procesach na karę śmierci grzebano na Służewie i na Powązkach. Dociera do świadków – egzekucji, pochówku, dociera do rodzin ofiar. A także do katów, do osób współodpowiedzialnych. Jedną z nich jest naczelny prokurator wojskowy Stanisław Zarakowski, główny oskarżyciel w imieniu państwa polskiego. W "Śród żywych duchów" cytuje fragmenty jego przemówień, spisane i wydane w roku 1951.
"Kim, według prokuratora, są oskarżeni? To: wyrodki, wyrzutki, dywersanci, podżegacze, zaprzedańcy, terroryści, awanturnicy, łajdacy, cynicy, ‘dwójkarze’, śmiecie, zdrajcy, najemnicy, spiskowcy, rozbitki, bandyci, bankruci, oszuści, lokaje, dwulicowcy, robaczywe mózgi, (…) wrzód".
"Czego chcieli? Mordować skrycie ludzi wiernych narodowi polskiemu i sprawie sprawiedliwości społecznej; sprzedać swą ojczyznę, swój naród, swój kraj; ułatwić anglosaskim piratom powietrznym bombardowanie naszych miast, mordowanie kobiet, starców i dzieci; wykoszlawić piękne rodzime tradycje Wojska Polskiego (…); zniszczyć wszystko, co zbudował naród polski.”
"Kto ich popierał? Agentury imperializmu, grupy prawicowo-nacjonalistyczne, wypierane warstwy burżuazyjne, wróg klasowy, reakcyjna imigracja, neohitleryzm i szowinizm niemiecki (…)”
"Kto ich oskarża? Ruiny Warszawy, Warszawa, naród polski, wdowy i sieroty, masy.”
Małgorzata Szejnert była gościem "Z najwyższej półki". Opowiedziała o swoim śledztwie sprzed lat…
W audycji także rozmowa z Agnieszką Borkiewicz o nowej książce Karla-Markusa Gaussa "W gąszczu metropolii". Ukazała się ona właśnie z Trójkowym Znakiem Jakości. Austriacki dziennikarz i eseista znów zabiera czytelnika w podróż po Europie, znów "osobistej i wyimaginowanej”. Gdzie gościł tym razem? Między innymi w Opolu. Kogo wspomina? Między innymi najsłynniejszego rumuńskiego nacjonalistę, który był… węgierskim Żydem.
Zgodnie z piątkową zapowiedzią powróciliśmy także do Konga (dokładnie do dawnego Konga francuskiego, czyli Brazzaville), bo tam właśnie mieszka(ł) bohater najnowszej powieści Alaina Mabanckou "Jutro skończę dwadzieścia lat" . To historia o inicjacji, o wchodzeniu w dorosłe życie, o patrzeniu na to, co dzieje się na świecie z perspektywy niedużego afrykańskiego miasta. To także rzecz o przyjaźni, miłości i zazdrości, o tym, jak mały chłopiec tłumaczy sobie to, co widzi dookoła. Książka przywołuje wspomnienia, wiele scen kojarzy się z serialem "Cudowne lata” czy z opowieściami o Mikołajku… O nowej książce Mabanckou rozmawialiśmy z Małgorzatą Szczurek.
Był także komiks! Duet Catel&Bocquet stworzył wspaniałą opowieść o "Kiki z Montparnasse’u", czyli o Alice Prin, muzie i kochance artystów, malarce i aktorce, piosenkarce kabaretowej, którą Man Ray, współtwórca dadaizmu, uznał za swą największą miłość i ucieleśnienie ideału kobiecości. Liczący ponad czterysta stron zeszyt jest niezwykle ciekawą biografią Kiki, książką od której nie można się oderwać. Więcej o tym komiksie opowiedział w audycji Szymon Holcman.
Łączyliśmy się z festiwalem Literacki Sopot, gdzie jest Dariusz Bugalski.
Michał Nogaś
ksiazki@polskieradio.pl
Cały czas jesteśmy obecni na Facebook’u .
Książki otrzymują:
"Śród żywych duchów"
Małgorzata Żuczek, Września
Małgorzata Zarzycka – Lloreda, Cali, Kolumbia
Dariusz Wiszowaty, Kuźnica
Paweł Pierściński, Nowe Miasto nad Pilicą
Katarzyna Klimczuk, Poznań
Jacek Makarewicz, Bydgoszcz
Piotr Piątek, Jasło
Mikołaj Obojski, Warszawa
Marcin Jakubowski, Niemcy
Michał Kuźmierowski, Warszawa
"Jutro skończę dwadzieścia lat"
Ewa Krot, Białystok
Anna Wołowska, Żukowo
Katarzyna Świętek, Wrocław
Agata Zajdel-Metcher, Poczdam, Niemcy
Michał Milczarek, Warszawa
"W gąszczu metropolii"
Bożena Gałecka, Zawiercie
Aleksandra Chorubała, Sępochów
Tomasz Jankowski, Siemianowice Śląskie
Łukasz Gieroba, Lublin
Wanda Wołowiec, Płock
Piotr Jurczak, Tarnobrzeg
Wojciech Szyputa, Sulechów
Iwona Zdyb, Głuszyca
Ernest Mozol, Legionowo
Tomasz Kiziak, Sułków
Barbara Cimoch, Białystok
Stanisław Szycher, Stargard Szczeciński
Magdalena Król, Bełchatów
Marcin Wolf, Bydgoszcz
Ewelina Kuźma, Warszawa
Daria Litwin, Bytów
Ewa Wójcik, Warszawa
Irena Szymkiewicz, Braniewo
Patryk Szmagliński, Kęsowo
Joanna Sot, Wrocław
"Pamiętnik i inne pisma z getta" (Korczak)
Michał Mudel, Kraków
Dominika Fijał, Piece
Michał Połowińczak, Inowrocław
"Utwory zebrane" (Babel)
Ewelina Rolka, Mucharz
Anna Ochrymowicz, Wrocław
Monika Zając, Pruszków
"Kiki z Montparnasse’u"
Adam Maciejewski, Lublin
Seweryn Prokopiuk, Białystok
Dorota Adamska, Gdańsk
Sebastian Krystek, Wieleń
Wojciech Wirwicki, Szczecin
