Dramat i zgorszenie. Nieznana biografia Żeromskiego

– W trakcie przygotowywania edycji listów Żeromskiego musiałem skonfrontować obiegową wiedzę o pisarzu z dokumentami. I doszedłem do wniosków zdumiewających – opowiadał w Dwójce prof. Zbigniew Jerzy Adamczyk, znawca twórczości i edytor sześciu tomów korespondencji autora "Wiernej rzeki".

Eligiusz Niewiadomski, Portret Stefana Żeromskiego, 1900

Foto: Wikipedia domena publiczna

Kiedyś pisano o Żeromskim jako o poecie erotyki, że to był najwybitniejszy polski pisarz erotyczny, który jednak powściągnął tę perspektywę w kontekście politycznym, społecznym, budując pewien projekt etyczny i wspólnotowy. Okazuje się że teraz, w XXI wieku, Żeromski jest odczytywany w podobny sposób. Kim był i kim jest Stefan Żeromski? Czy jest to pisarz nam współczesny?
Czytelnika dzisiejszego może zainteresować już sama biografia pisarza, jej dramatyczne i skomplikowane epizody. – Jedną z takich spraw, o których się nie mówiło, był stan zdrowia żony Oktawii, kobiety cierpiącej okresami na poważne zaburzenia psychiczne – opowiadał prof. Zbigniew Jerzy Adamczyk. Żeromski musiał się również zmagać ze stratą swojego jedynego syna: 19-letni Adam zmarł na gruźlicę. Jeśli zaś chodzi o frapujące biograficzne fakty –  pisarz stał się, jak ujął to prof. Adamczyk, faktycznym bigamistą. – To nie było formalne dwużeństwo podlegające karze, ale żyjąc z Oktawią, miał również córkę ze swoją drugą partnerką życiową Anną Zawadzką, której nigdy nie poślubił – mówił prof. Adamczyk. Jak podkreślał znawca biografii Żeromskiego, fakt ów wpłynął na szczególny sposób rozumienia uczucia przez pisarza: według niego indywidualne prawo uczucia jest ważniejsze i silniejsze niż kodeksy prawne. Nietrudno zauważyć, że ta idea ma swoje odzwierciedlenie na kartach prozy autora "Popiołów".
Zapraszamy do wysłuchania "Strefy literatury", w której - z okazji 150. rocznicy urodzin Stefana Żeromskiego - o życiu i twórczości pisarza opowiadali prof. Zbigniew Jerzy Adamczyk oraz Wojciech Chmielewski, pisarz, autor artykułu zatytułowanego: "Żeromski: literacki zombie?". Audycję prowadziła Joanna Szwedowska.

***

Z kolei od 6 listopada w cyklu "Słynne powieści" (od poniedziałku do piątku o godz. 19.10-19.30) przypominać będziemy powieść Stefana Żeromskiego pt. "Wierna rzeka" w interpretacji Zbigniewa Zapasiewicza. Jej akcja rozgrywa się w czasie powstania styczniowego. Ciężko ranny książę Józef Odrowąż znajduje schronienie w jednym z dworków szlacheckich. W czasie choroby pielęgnuje go piękna Salomea, córka rządcy majątku, która wbrew przestrogom starego opiekuna Szczepana obdarza rekonwalescenta głębokim uczuciem.

jp/mc